^ cesis E

GMT EL cen

ANT, VAN DAL DE

ANTONII YAN DALE M.D,

D-.E ORACULIS ETHNICORUM

DISSERTATIONES DUE:

Quarum prior de ipforum. duratione ac defecíu , poflerior de eorundem vAuctoribius.

A GCUEEIUPOEOT

$C H'EÉDIESXSM

| DE CONSECRXEXTIONIBUS ETHNECI)ÀS

owe

JA MSTIREG ZO D. MEG &puid HENR 1IcUM & Viduam THEODOR I BooM. Anno clI5 Ioc rxxxrars.

PRIEFATEO

LECTOHR.EM.

5j On putaveram, mi Le&or , ali-

Y quid, preter ea quz Jam attuli ;

Prafationis loco effe dicendum. S At non inutile duxi ( perpenfis »*9 iis, que , dum fub przlo effet meus, feu boni, feu mali ominis foetus, mihi obvenere ) hzcíequentiaiis, quzalias equio- ribus abunde fufficere queant , fuperaddere. Habes igitur hic Differtationes, tales fere, qua- les ipfe titulus reprzfentat. Scopum perfpicies ; fi res tanti tibi vifa fucrit ut ipfum perlegas Opufculum; ingenuum videlicet atque inno- cuum ; ac przjudiciis Religioni veré noxiis occurrendis fixum. De qua re ftatim adhue pauló latiüs differam. Quz tractantur ibi, üt pauló fpecialius ant. ingrefum ea indicem : funt, I. Oracula pretenfa Et^nicorum [ve- r& Divina enim ; ac quorum mentio in Sacra KE Scri-

il »

»

SPROGECQA AO

Scriptura; five ca per infomnia Divinitus.piis Patribus ac Prophetis immiffa, five aliter data fuerint , minime hic attingo : ncc vere facra profanis veritatemve mendaciis immifcendam , profanandamque duco] ad minimum ad Theo- dofium majorem : imó & nonnulla ulterius durationis fux terminos extendiffe.

II. Eadem pratenfa Oracula non ulla vi fu- pernaturali,, Damopnumve aut. Diabolorum preternaturalibus artibus. Sed meris folum- modo conflitiffe preftigiis & impofturis Py- thiarum , Prophetarum , atque Antiftitum Ethnicorum, qui Templis Fatidicis ; alive Oraculis aut Sortibus, preerant: neque cjuf- modi impoftores ullis aliis ad illa adminiculis opus habuifle.

— Quibus dataoccafione inferuntur. 1. Tra- &atio de Sacris Tauroboliis, feu R egeneratios neMyftica & Spirituali ( etiam 10 xternum pretenfa) Ethnicorum. Qua occafione itc» rum refutatur imaginaria Confecratio Ponti- ficis Maximi apud Romanos ; quam magnus ille Card. Baronius , aliique iptum fecuti, in Prudentio fefe inveniffe nimis imprudenter cre- diderunt. 2. Primitive Ecclefie Scriptorum opinio ac Do&rina de Dzmonibus quatenus (NB.) huc fpeGat: atqueunde eam ipfi hau- lerint. 3. "ractatio de Sortibus Ethnicorum ; qualefque inter Ethnicos non tantüm, fed & inter Chriftianos quoque diu admodum, imó

T per

ADUECTOREM.

per aliquot fecula , locum habuere. De quibus etiam à Doctiffimis viris, ( quod mihi videre contigit, ) folum per occafionem aliquid , at-

que hinc fobrie admodug & imperfe&é , fuit Biochim.

4: Carminaillatam famofa Sibyllarum , feu libros Sibyllinos , apud Romanos tanta cum cura fervatos , tantaque cum pompa & ambitu infpectos, Reipublice tantüm caufi- ( ut vul- gus perfuafum perea, quain iis contineri per- hibebantur, co commodius quandoque rc- geretur) locum habuifle. Catera quz de Si- byllis Sibyllinifque ulterius dici queant, quz- rat ejufmodi rerum curiofus Lector apud Ob- fopeum, (in Praefatione ad Sibyllina Oracula ab ipfoedita) Blondcllum , If: Voffium : ex- fpectetque ea quz. Reverendi(limus D. Serva- tius Gallzus , de iifdem , ad przium parata, brevi in lucem promittit proditura: quz avide exípectamus.

- Accedit denique in fine brevis Tractatulus dc Confecrationibus Ethnicis Statuarum, Ararum, Templorum, &c.

Si , quod mihi fepe neceffe fuit ,— errores aliorum. (quandoque & Docti(limorum ho- minum ) [ive ex nimia credulitate, five «x memoriz vitio , aut aliis ex caufis natos, rc- darguo ; nihil hinc ipforum auctoritati in cz- teris , aut fama detractum volo. Scio enim: me, &cex ilis, quibus mihi contradicere

»K q. ali-

DEREFEATIO

aliquando neceffarium fuit , plurima in aliis didiciffe: ac fore in me hocarrogantiz ac fto- liditatis maximz , fi non eque me erroribus obnoxium putem. Qui fi (quod metuo) mi- hi aliquando in hifce Differtationibus accide- rint ; Oro ut candore ifto, qui generofis men- tibus perpetuus comes eft , alii illos excipiant aut rcfutent; fi tanti ipfis fuerint hz Differtationes. Coactus fui quoque non femcl corrigere Ver- fiones me long in Grzca linguá verfatiorum quod tamen non eo animo à me factum fuit, ut ipforum auctoritati aut famz minimum quid detraherem : Sed 1. ut materie mihi propo- fitz inde major lux accederet , fi quandoque tales viri peccaffent ablepfia in iis quz à nobis citanda effent ; eorumque auctoritas veritati apud imperitiores neobeflet. — 2. Ut illi qui- bus non nimis magna iftius lingux peritia có magis cauté verfarent circa verfioncs aliorum, fi quando ipfis aliquid majoris momenti cx ca lingua adducendum foret: inprimis fi rei ali- «ui demonftrandz aut illuflrande facere de- beant, qux exdem rationes & citca citationes verborum ex aliis ; quam maxim? locum ha-

bere debent. $i veró in cateris alicui. nimis Paradoxum me exhibere voluiffe videar: confideret illa que jam antca adduxi , ( pag. 3. & feq. prima Dif- fertationis) queque hinc inde ambabus inter- fparfi : ut docerem minus talium. expertos, ^. quam

AD LECTOREM.

quam nimis facile vulgo , & Ethnicorum hi- ftoriolis, & ipforum Chriftianorum quando- que , fidem adhibeamus. Quum, licet abfque omni malignitate circa iftas verfati fint; tamen nimis credulos fefe iis que , fepenon fine ma- lignitate notabili , antiquiores tradiderant, prz buerint. Quibus exemplis addam adhuc unum alterumveexemplum. Ac :. quidem prodeat Epicurus: quem omnes poene Philofophorum fecte, omnefque Chriftiani , ut perditiffimum Voluptate hominem , ( quippe qui hanc ipfam Voluptatem fummum Bonum effe defendcrat ) infe&ati funt. Inter quos etiam maxime Phi- lofophiStoici, exodioiflius viri, quecunque fub malevoli animi cogitationem cadere pof- funt , videntur confinxiffe , ut illum & fuz fe& hominibus , & cunctis aliis redderent exofum. Et tameo ifti erant de quibus ( an im- merito , €x aliis judicet Le&or, ) Juvenalis, Satyr. IT. Qui Curios fimulamt & Bacchanalia vi- vunt , ac poftacerbillimas Laroeiz invectivas: Fugerunt trepidivera, ac manifeffa canentem Stoi-

cide : quid enim falfi Laronia? AtfummusilleStoicus Seneca, cujus fapien- tià plena fcripta nemo cordatus non cum mas gna veneratione legit, longe alia ac meliora de hoc viro teftatur ; omnefque calumniandi an- fas natas atquearreptas , ex mala interpretatio- ne iftius vocabuli , fcu potius rei eo vocabulo defignate , affrit, Quod patct ex iis quz Na. haben-

PRAEFATIO

habentur cap. t3. libri de Vita beata: ubi ita maximus vir: Ze effufus im "voluptates, vepta- bundus [emper atque ebrius, quia fat fé, cum vo- luptate 'uivzre , credit Qv cum «virtute: audit enim voluptatem à virtute foparari nonpo[Ja:. deinde vi- tis fuis [adpientiam in[cribit , e ab[condenda pro- fitetur. Ita NoN A5 EPtCURO t! MPULSI luxuriantur , [ed «vitiis dedita, luxuriam fuam in Philofopbize [inu ab[condumt :. o eà concurrunt , ubi audiunt laudari «voluptatem. Nec. effimatur Vo- luptas illa Epicyri: (Yr& EN 1M Mi&nurse- CULES Se NTIO) quam fobria ac ficca [it : [ed ad nomen ipfum advolant ,. querentes libidinibus fitis patrocinuum aliquod. ac "velamentum. | Itaque quod unum babebant in malis bonum , perdunt , peccandi "verecundiam . Laudant enim ea. quibus eralefcebant ,| v "uitio gloriantur : ideoque me re- Jurgere quidem adole[centtee licet , cum boneffus tur- p defidiee titulus acce]]it.. Hoc eff cur ifta. Voluptatis laudatio peraiciofa fit, quia bonefla precepta intra latent : quod corrumpit, appart. MEA QU t- DEM ISTA SENTENTIA EST (INVI- TIS HOC NOSTRIS POPULARIBUS | noftrz fecv hominibus] n1cAM) Saw- €TA ÉPICURUM E T RECTA PR Z- CIPTERE, ETSI PROPi'DS AQGEESÉ SEFRIS TRISTIA: Voluptas enim ila adpar- quin (e exile vevocatur: quam wos Virtuti le- gem duimus , eam ille dicit voluptati. "fubet i- Lun arere matura : parum eft autem. luxurie quod

"a.

AD LECTOR EM.

nature [atis eff. Quid ergoef? *. Ille qui defidiofwr otium , C gule ac libidimas vices felicitatem vocat , bonum male vei querit auctorem: (Ó* dum illowe- mit , blando momine indutlus ,. fequitur «volupta- Tem, món quam audit, [id quam attulit: C «i- tia [ua cum cepit putare [imilia preeeptis indul- get ills , mon timidé , nec obfcure :: Luxuriaretur enim inoperto capite. I rAQUE NON DICo QUOD PLERIQUE NOSTRORUM , SEÉ- CTAM EPICURI FLAGITI1O0RUM MaA4- OISTRAM kssk: SE p ILLUD BIEO, MALE AUDIT, INFAMIS EST, ET 1M- MERITO. NEC HOC SCIRE QUISQUAM POTEST. NISI INTERIUS FUERIT ADMISsUS: FRONS I PiA DAT LOCUM FABULA, ET AD MALAM SPEM INV I- TATa. GG

Quz de Nicolaitis earumque turpiífima fe- &a ; cujus auctor fucrit ille Nicolaus , qui feptem ab Apoftolis ipfis electis Diaconis erat ; tradidere Vctere fcriptores , unicuique feré no- ta funt. Aft quz Clemens Alexandrinus nar- rat , de hoc Nicolao, long? aliud quid indicant. A ffert ipfius verba (quz extant fub initium ferc lib. 3. Stromat. ) Eufebius lib. 5. cap. 25. & vertuntur ab Ruffino fic faris accuraté. ( poft parvatroPraefatiunculam ex Eufebio ;, quam & heic premittemus, 5 ad hunc modum : Se Ó alia berefis , qu appellatur INicolaitarum y. per pauca tempora viguit , cujas etiam. iu revelatione

Joan-

PRIPATYTO

Sfoannis mentio fala eft. ]fli Nicolaum unum ex illis qui cup. Stephano ab. poffolis. confhtuti [unt Diaconi , autborem (e babere ] 4 CT ABA N T. Sed Clemens Alexandrinus intertio libro somuovréov bec de eo [cribit : Pulchram ( inquit ) valde bic uxo- vem babuit. Et poft ad[cen[ionem Domini C Salva- toris noftri, cum increparetur ab Apo[Tolis tanquame de z.elotypie injurid , produit am in medium uxo vem [nam [i quis "vellet eam. babere, permifit. Ex qué occafione iffi con[equens putaroerunt, ut fecun- dum boc facium «vel dicum Nicolai , unu[auifaue carne [ud in quod. dele&aret abuteretur.. Et obtinen- tes diclum vel faclum bujus fimpliciter innocen- ter, abfque ulla reverentia promi[cuos nunc c illi- eitos concubitus expetunt bi ,. qui [ub illius nomine féclam fibi proprize libidims. aJumpferant . Mibi autem compertum eft ,. INicolaum nullam prorfus agnovi[Je mulierem , preter eam quam in matri- monium» acceperat .— Cujus etiam liberi ,. famine quidem u[que ad ultimam fineclutern cafld virgi- nitate durarunt: Filius autem etiam ipfe [anttita- tem incorrupti corporis cuflodruit. Quee cum ita. fe babeant, confla illud , quod in medium Apoffolo- rum pre zelotypie [u[picione preduxit uxorem ,. ex contemptu «itii «vel libidinis geffum :.— quo per boc continentem fe offenderet ejusvei, quam nimi? pu- tabatur expetere " contemnendam mÁagis quam exe petendam carnis edocens voluptatem. Quoniam qui- dem nolebat (ut opinor). fecundum Saloatoris pre- ceptum ,. duobus. Dominis fervvire , libidini c Deo.

Di-

AD LECTOREM.

Dicunt autem etiam Matthiam ita docuilfe | adver- jim. carnern. pugnandum ,| C in mulo pror[us «voe Juptati ejus ac libidini concedendum : animam ve- 7à alendam [apientize pa[Hibus ,. C fGientize cibis in anajus. femper augendam.

Verfio hzc, ut dixi, fic fatis accurata eft: aliàs Ruffinum híicnon attuliffem; quoniam;quam facilé is fabulis credat, modo aliquid pro Re- ligione Chriftiana facere videantur ex fcquenti- bus facile patebit. Quo priufquam deveniam, credulitatem hominum noftri preteritique evi circa Epiftolam illam pratenfam Marci Aure- li, tam ftolide confi&am ac Barbare conífcri- ptam (nam Barbarifmis undecunque fcatet & pleniffima eftignorantiz: cum e contra ipfius .M. Aurelii fcripta plena fint eruditionis; nec linguam ac ftylum quibus exarata funt , Grace fciens quifpiam inelegantiz culpere queat) ut primo intuitu hujus linguz peritis naufeam ac peene vomitum moveat. Longe minus fane quam opportuerat de iftà dixit Eruditiffimus; harumque quifquiliarum peritiffimus Cenfor Gerard. Joan. Vofhius, in Commentario quem ipfum in eam conftribere non tzduit ; licet dixerit: Epiffola bec non eff genuina ; [ed mulia poft Antonini Pbilofopbi imperium conféripta : etiam aliquot , wt puto, feculi. YD DicT10 IPSA MON DICIT, SED CLAMAT. Nec epim doctiffimno Principe eff digna: Sed bomimi Semni- Greci , an Semis Barbari 2. étiam in rebus ipfis

/ Cr

PRUEFPXTIO

fcriptor Jaricrs inflar fà prodit , boc eff ; in[citiam « fuam. Quod im emarratione epiflole plamins fa- t1a74.

Non addam heic ulterius aut ipfius Voffii, aut alia. quz addi poflent ; argumenta: quod id nec hujus loci fit ; nec alias ullo modo opus : fed alio tempore atque occafione id fieri poflit: fi quifpiam ejufmodi nugarum affertor «xfurgat. Admiratio certe , quam maxima me ( ut & alios, utpüto ) fubit, auos fuiffe Doctos ho- mines Grzczque linguz peritos; hanc vertere in alias linguas Epiftolam , eamque pro vendi- bili, imó & majoris prctii ac mcriti venditare alis: neque acquiefcere , circa miraculum il- lud, Tertulliano czterifque antique Ecclefie fcriptoribus, quinegry quidem de hac Marci pratenfa Epiftola. Epiftola tamen hc, quam ànn [ani bominis mon [anus juret Oreffes , ipis vi- detur res zzemorauda novis. Annalibus. atque re- centi Hifloia: quod per me ipfis licet : dum ego , cum Voflio cxterifque cordatioribus , Tertulliano aliifque circumfpectioribus ;. ac- quicfcam.

Sed iterum ad Ruffinum qui hzc narrat : Iter ei [ Gregorio Thaumatur, o ] fuifie quon- dam per Zilpes dicitur bemus tempore 5. Cv quum pervveniffet ad. fummum Alpium jugum ,, mivibats vepleta erant omnia, mullum ufquam dioer[orium , phanum ibi tantum Apollinis erat ,| cui. [fuccedens franfacla nocle difcellit, Saeerdos vero erat quidam

phaui

ÁDLECTOREM

phani ejus. cuj cenfulere fpsulachbrum. Apollinis imos erat, C reddere vefpon[a po[Gentibus ,| ex quo etiam ei alimouice que[tus e[Je "videbatur. Igitur pofl di- gre[fum Gregorii , offerre con[ulta c re[pon[a pofce- re facerdos accefjt ex more , nibil inde re[pon[i ves niebat. Repetit vichimas ,. [Mentium permanet. Ite- vum atque iterum litat ,— firdis. ingerit. fabulam. Curnuque [eupare movi filentii eflaret facerdos ,| mo- &e ei affrflens Demonium dicit. im [ommis :. Quid se illic inrvocas , quo jam venire nou po[]|um ?. Per- contanti cau[am y. adventu fe Gregorii dicebat ex- pulfum. Quid nunc remedii daretur. cum perquire- vet , «it non aliter fibi licere ingvedi locum illum , vifi Gregorius. permifilJet .. Quibas auditis facerdos occupat "Viam », multa. apud [imetipfum "volvens, atque animo vecu[ante pertraélans pervenit ad Gre- gorium : adortu/que eurn, vem pandit ex ordime , bu- manitatis [ue atque bofpitalitatzs admonuit , quate ream depulfi numinis promit ,, ademptam faculta" tem [ni quee[Hus deplorat , ac reddi [ibi omnia in pri- ffinum flatum depofcit.. At 1lle gibil moratur ,| fcri- bit Epiflolam in bec «urba :

GREGORIUS APOLLINL

PERMITTO TIBI REDIRE IN Ls CUM TUUM, ET AGERE QU /£ CON» suEviSsTI. Hanc epifrolam [acerdos accipit , ad phamum defert ,. pofitdque ea juxta. [iuutlachbrum affuit Daemon ,. ac dedit ve[pon[a po[Genti. Turn ile in femmet conver[ns , ait: Si Gregorius qul s c

) Deu:

e

PRUEPATTO

Deus iffe difcelfit , mec potuitvedire, mifi jufus, C rurfum jubente Gregorio veflitutuseff , quonzodonon snuíto 7nelior iffo Gregorius ,— cujus bic obtemperat julfis $— Claufis igitur januis phani ,— defcendit ad Gregorium ,. epiffolam [cam quam acceperat refe- Yens, omnemque apud eum rei gef e ordinem pane deus: [imulque [à ad pedes ejus poffermems ,, rogabat ut illi fe Deo offerat ,— cuius «virtute diis Gentium Gregorius imperabat. Cumque enixius e pirtina- cius per(ifferet ,, Catecbuments ab co factus eff. Et eum fe vite caflilimee y. dereli£lis ommibás ,. mon folum erroribus Daemonum ,. (éd c facili actibus , anancipa[]et, etiam Baptifrma con[ecutus eff. Et in tantum «vite merito ac fidei «virtute profecit ,— ut ipfe besto Gregorio im Epiftopatu fucce[Jor ex[i- terit. ,

Hxc quifi Eufebii propria verba, cum ta- men &hac, &plurima alia, Eufebio rie qui- dem per omnium cogitata fuerint; infuit ver- fioni ejus Ecregius nofter (cujus quis non mi- retur impudentiam :) Ruffinus. Interim ifti qui , quod non intelligant Linguam Grecam, Ruffini hujus verhom fecure nimium fidem | habent, exiítimant fe ipfum legere Eufebium. Qui fi iftam fabellam habuiffet ( ut1 macnus ille Cardin. Baronius eam habet ) pro Hifto- ria Orun; acceptione atque fide. digniffima ( hec enim funt ipfiffima Baronii verba ) minime eam prztermififfce,

Hinc |

AD LECTOREM.

Hinc Magdeburgenfes ,' Centuria tertia; cap. X L-L.l.

Sed que Ruffinus in Eufebio [uo 9 quem à fe Latine ver[um | affirmat ,| de Gregorio Pontico , magno illo feu mirifico , miraculose narrat lib. 7. gap ig. im pofferioribus Eufdbii editionibus ,| ac in Greco maxime , non babentur.. Et fabulis magis. - anendacibus ac fuperflitwfis ,— quales Monachorum finxit otiofum genus ,. [imiliora [unt quam "veris narvationibus : ut quod vupern ingentem precibus loco fuos. in Dacium facelli, moverit: quod Demonem im Apollinis edem » [ua preefentia fugatum , per Epiflolam redire ju[Jerit :/ quod lacum. in aridam converterit , Qvc.. Quibus tamen magis vana nugofa alia Nicephorus ,— pro more [uo , adiecit , lib. €. cap. 16. Nimirum quod eflus Gr impetum Lyci fluminis, defixo in illud [uo [cipione, fedarit : | Dfudeum mortuum. fà fimulantem revera mortuum jecerit : im arborem [eip[um comverterit : pefliien- tiam infidelibus quibu[dlam excitari: feminam defuntiam ad «itam revocarit.

Quz cuncta procul omni dubio babet hic Nicephorus é Gregorio Nyffeno (qui hifcead- huc plura addit) eo quod poft narratum pre- tenfum miraculum de fciptone in Lycum flus vium def&xum , hec cadem poené verba que Nyffenus ille Epifcopus fuperaddit, etiam ipfe adjungat : Qué [fcipio ] Pwew[que im ingentem excrevit arborem ,. e à viatoribus ibi cermitur. |1ta enim ipfe Gregorius , in vita Thaumas | *x turgi:

: PRIEFATIO

-tufei ? 'Eo9)c 5dp d werd troNud weóvor y 9 Mio DaxIneko, wie 0x vue éojiQu selon. dévdgoy. yévem, 19 Jt jelüen u9 poriv Bop. tmr, aeos i vii dé Dafinpafeloic OfciAGs "ivemoa ro (Dulov wa) duiysuus Protinus enim baud multo tempore pof, baculus quidem vedicibus in vipa atlis , avbor evafit. Blumini «verà bec platita pro termino fixa eff ,. ea- gue AD HOC VTIQUE T£EMPU S ncolis loci cim [pechaeula eff , tum narrationis C commemo- rationis argumentum prebet.. At nimium defe- &ivé addüxit hujufmodi fabellas ex Gr. Nyf- feno. "Nam cum ille de duobus, fingulis in Ar- borem converfis , narraverit ( Gregorio ipfo , fcilicet) atque /Edituo per ipfum converlo , ) Nicephorus qui aliàs minirné folet adimere ali- quid jam ante narratis , folius Gregorii tan- tum meminit. Verum & alia hifce non magis credibilia pretermittit. Quam autem genuina h&c fint Metamorphofibus ab Ovidio Poéta

cantatis, confiderandum Lectori relinquo. Et tamen magnus ille Cardinalis Baronius; qui (utividetur) nonaudet Hiftoriolam hanc | adducere ex Verfione ,' vel potius affumentis | Rufbni, non verctur eam adducere ex Nyffe- | no , longe aliis ac diverfis cum circumftantiis | ibi; quam apud Ruffinum ( non tamen cre - dibilioribus ) legendis: cum Rufinus de uni- co tantum Dzmonio; de pluribus Dzmoni- bus, &c. loquatur Nyffenus. Sed plura me | hifce fuperaddere piget. LedGor talium nu- garum

AD LECTOREM: | garum.curiofus ipfum adeat Gregorium Nyf- fenum ..

Cordatiores fané erant ifti patres, qui cum Viris Apoítolicis, eorumve primis fucceffori« bus verfati funt, inter quos eminet tamen ma- gnus, ille Clemens Alexandrinus : qui libro ter- tio flromat. italoquitur : Auj«om piv x4) auq6 quawuxe , Mao dE uowiWie oi. Ay Msce AgneneAm y T KAaeyey $7 LP T Auduuta | T Aui eon TE. ApQiacxor. & di Bé kcu | 7t/ egllorxa mus Lo TSG óvelgav ke, mi 7ég aintgus guv sio moie" gia d ops aep T H1ohov a yav TEC a: AeUgo LATER y tg) XeAdou av TEG y 34) TÉG een cepa Tie Thes Tenpie qose éygaseaMudse* val 2 a dv(g. Auyezihav y 3, Tojisvav VeXtUd pua elt 0x21] exea dedécun, hanná TAUTA (6 eua aou cv at 7ri s Y nQieieie » X9 a AoOWC axo TS ku Grmilgae y Guvép moo micde T yonmeíau "au ee eri nrmilus doundont , (ta) desc ay Üpu- "TWtg eov vm av)pouzuv didacwoulivoi.

Decanta tu nobis, per me licet, veliqua Vatici- nationis , aut furiofee potius vanitatis Oracula , Cla- rium , Pytbium, Didymeum, Ampbiaraum , Arn- philochum. | Adde, fi lubet , prodigiorum interpre- Jes : adde Augures , profanofque [omniorum conje- lores. Guuin agefis , ac fimul eoscorarm Pytbio fla« tue, qui Divinationes fuse. farina. bordeove perfi- ciunt , quique d plurimis etiamnum ob[ervantur ventriloquos. "Tam «vero Cr ZEgyptiorum adyta y

C Manium apud Hetru[cos -vaticinationes in tene- E d: bris

UKXTPAUTMDS

bris jactant: N ESAN /& PROFECTO ILLA SUNT INFIDELIUM HOMINUM FAL- LENDI ARTES, ET COMPARATJE AD PURAM PUTAMQUE FRAUDEM , QU A- $Y ALEJ/£ AC SORTIS OFF!CIN Eju[dem quoque fa[cinationis "veluti. negotiationis füciee babeantur capre ad Divinandum informa te , nec non corvi illi quos ad Refpon[a veddenda bomines erudiere.

Nec mirum videbitur, ita loqui hunc Cle- mentem Alexandrinum , cuipiam qui confi- deravit illa, que pag. 216. & 217. ex Eufe- bio adduco ; | qua notatu digniffima funt ) €zxteraque omnia in hanc rem à me per tor tam fecundam Differtationem allata : quibus & addi queant ifta quz jam di&us Eufebius li- bro 9. cap. ri. de Theotecno tradit , hoc modo: Porrà ( Theotecuum ad f(upplicium *vo- cabat Divina "fuflitia ,| haudquaquam oblita eo- rum , que ille adverfus: Chriflianos. perpetrarae- vat. Etenim ob Simulachrum illud (| Jovis Phi-- lii, de quo cap. ;. locutus fuerat | quod Anm tiochiz cen[ecravuerat , profperiore fortuna uti vi- fis y. etiam preefs Provincie d Maximino factus fuerat. Sed cum. Licinius Antiochiam veni]Jet prefhigiatores pervvefHigare ac. deprebendere. infHi- tuiflet ,. inter cateros etiam. illius fimulacbri Pro- phetas (Sacerdotes tormentis fabjeeit 5, qua. ratioo ne fraudem. concinna[Jent. imerrogans. Qi. cum. veritatem amplius celare non po[Jem ,— «vi tormen-

torum

AD L'ECTOREM.

torum adatíi , totius Myflerii Scam à Theotec- no arte quádam compofitam fuiffe faterentur ; Li- cimius uerit [upplicio cunclos afficiens primum Theotecnum ipfum : deinde veliquos fraudis ac pre- Fligiarum con[cios ac participes, poff plurimos cru- ciatus. interfici ju].

Prater Ciceroném quoque & OÉnomaum & Diogenianum ab Eufcbio lib. 5. przparat. Euangelic. allatos ,, quamplurimi inter Eth- nicos fcripferunt contra Oracula ac Divina- tiones, eodem tefte Eufebio. lta enim ille li- bro quarto : Caeterum cum. fexcenti Vaticimiorum ifforum "vanitatem pluribus confutarint y. mibi ta- men ad aliquod eorum quee. dixi teftimonium fa- tis fore inprefintiarum putavi ,. fd umius tantiim ex dis difputationem y, adver[us ea que pro. Fato Cbryfippus ex. Oraculorum. prediclione. confecerat argumenta fufceptam y. boc libro. [abyicerem .. In Grzcis eft: Mugiov 3 vro» , &c.

Non omnesizitur Ethnic , imo nec omnes Chriftiani primitive Ecclefiz , exiftimarunt ca praeternaturali ulla Demonum Diabolorum- ve patratu praftigiifve fuiffe peracta. Perpauci fuerunt fateor inter Chriflianos: at fuiffe tam cx Origine quam Clemente Alexandrino patet. Quare verba illa mea pag. 2. & 3. Differta- tionis prima ; Ovmnes enim primitiozg Ecclefie Scriptores ,— Omnes ( mullo. pene. excepto ( poffe- riores id | contrarium [citicet | a[Jerumt.. Yta cor- rigenda , ut parenthefis illa. ( glo. pene ex-

COE cepto )

POREFSAT-IGO'^

cepto) ad primitive Ecclefie Scriptores retras hendafit: acfietiam alibi affero.omnes primi tivx Ecclefie Scriptores in iila fuiffe fententiá, Clementem & Originemexceptos volo. Si igitur, perpenfis iis argumentis quz tam ex Eufebio pag. 10. addu&o , quam rationi- bus atque exemplis per me iilis adjunétis , fu- peraddat. 1. Sacram Scrip'uram nihil. tale quid nos de Ethnicorum. Oraculis docere. ?. Jam fepius nominatos Primitive Ecclefiz: Scriptores, ex mera Hypothefi (quod fequeren- tur in hac re Platonicorum & Pythagoreorum opiniones ) vulgarem Opinionem, de Dzmo- nibus, quantum ad Oracula fpectat; defendif- fe : non facile , uti exiftimo , credet hec vi ulla fupereaut preternaturali fuiffe effe&a ;. ut vulgus non folum, verum & Dottiíltmi fpe homines, nimis facile credunt ; fed meris ea conftitiffe artificis ac fraudibus hominum ho- norem; auctoritatem & lucrum inde captan- tium : imo &apud imperitam multitudinem, ea, que ab Antiítitibus, ut illa deluderetur , & fub fuperftitionis Jugo perpetuó dctinerc- tur , peragi debebant, fatis commode potuiffe | peragi : nec majori quandoque ad conjectan- dum ipfis neceffariam fuiffe induftriam, quam fuerit ifti parafito quem Diphilus Comicus ita loquentem inducit :: |

OUM 5

AD LECTOREM.

"Oruv ue xaAGcd SÀ*a(9- d ümatroy mid , "Ov xa(gvod Tx TgAyAvQ's sd qoe si;as , Ov? doxiudióo 9c KogavOisue xaduc, "Anis? LT Bayeog T xovrVOF. Kd» cQodpóc ceecMdiQ- eic op TéEva y TíysSw , x, cado lh, à, uléovosougy. 'E&v ?) wAo4(9» z Aezmlogs, dvOswe yos; "Oh r8v9 joi 0$ démvov, Y. iA iua P.

Si quis dives parata. cend me incitat,

Non. confidero triglypba "vel teta,

Neque perquiro Corinthios cados ;

Verum diligenter ob[érvo coqui fumum.

Et fi in dextrum latus -vebemens tollituy ,

Letitid affecius fum flatim , gaudeo ; ala[gue concutio. :

Si vero obliquus Qv varus furit , flatim. in- teliigo

Quod bec mibi cena. ( parata fit^). fid fangui- n caret.

Scio equidem , non omnes , przfertim do- Giffimos viros, noflri prateritique feculi, ar- ripere aut defendere fine difcrimine , quacun- que de Ethnicorum Oraculis fcriptores Anti- qui crediderunt ac prodiderunt : fed credere eos quoque, multas imó plurimas humani in- genii preíligias ,. millenafque fallendi artes in is habuiffe locum: qua in re mecum faciunt. AR afferunt ifti fimul , multa ibi contigiffe

** 4 quz

PRAEFATIO

quz fupra naturam erant; plurimaque prz- dida , ad que mens humana non pertinge- ret. Quz fi tam folide demonftrarentur , quam quidem facil ac fecure nimis afferun- tur, tota caufa me cecidiffe ingenu&. faterer. At nunc pro certo habeo , id eos ne quidem de unico ullo Oraculo feu refponfo poffe dc- monílrare. Demonflrationes Mathematicas, aut ejufdem nature , heic nullas defidero ; uti nemo. quoque fani capitis tales unquam circa Hiflorias aut traditiones | defideravit ; cum ea res plane alterius nature fit 5. fed cla- ris, atque omni jufla. fufpicionc liberis exem- plis». perfici debeat...

Porro fi cui minus Latin? fübiade locutus vider ( quod vereor ne nimis facpe mihi , fi non pene perpetuo , accidat ). cogitet me non ob verba fed ob res fcripfiffe : nec declama- tiunculas ,. fed Differtationes lingua inielligi- bili , aut tali faltem qua potui ,. edere voluif- fe. Quam ob rem confido ftilum meum , à Cordatioribus , modo rationes. & exempla

quz adduco fuffecerint , facilé veniam impe- |

traturum.

De Vitis Typographicis ioterim necefle |

quoque eft ut moneam. Quum plurima nu-

mero hifce Differtationibus infint : -ac multa.

quidem inter ca , qua mca aut imperitiz,

aus incogitantiz ab iniquioribus imputari fa-

cilé queant.

|

AD LECTOREM.

Obnixé rogo igitur, Le∨ ne dedigne- ris infpicere Indicem erratorum: quod id ti* bi nece[fe fit ;. ne inutiliter alicubi , vel mas jori cum tzdio, hereas 5; aut mihi immerenti errores ( qui tamen & quandoque ablepfia mea cx feftinatione commiífi funt , quod fi prafens operis fuiffem minus periculi habuif- fet) imputes. Invenies enim alicubui Fa- gienta ," pro Figmenta , Fraudes , pro Fron- des, Liberalitatem , pro. Libertatem ,| radditus , pro redditur ,. obtinentibus , pro obtinentes , f1- miliaque vitia "Typographica. Ui pro 4uo- Hi4m , pag. 301r. Sic contigit quoque ut vo- cula vel vox aliqua exciderit, ut cx pag. 339. ubi pro Donaria gravie leg. donaria minus gravia, aut irrepferit ut pag. 175. vox apad. Malé enim ibi , Oraculi apud Apollinis, &c. p3g- 217- Gtoici, pag.35 6. dique inprimis, nempe anté fecund. Parenthefin.

Ad ea enim que addenda, aut delenda funt, credo, magis attendes, quam ad pun- &a & commata , literaíve perverfe aut. aliter malé politas.

Iater omiífa autem velim ne prztereas vcr- ba hec «4 iavíegw , circa ve[peram, à me in vertendo omiífa , pag. 335. quod ca ibi addi- ta, & textui & materiz multum lucis affc- rant: oftendunt enim , eos qui Oraculum illud confuluerant , jam obortis tenebris 2 fo- ro abiiffe ; atque in tenebris ( ita ut unde aut

| NS à quo-

———

PRJZEF. 4A» LECTOREM.. à quonam prodierit illa) vecem que Oracu-

ii vice fungebatur, audüffe. Quod neratu

valdé dignum eft. Sed ne ulterius te deti- neam , mi Le∨ vale; & ad ipfas Differta- tiones accede.

P E-

PERIEGETES VERITATI.

Ad explicationerm

T &BU b JE

uc Rgo-taceut mondum y. nondum tet e[fe ys locuta Q2 Ninine » T. per Vates decri jactata Queis inxit y. ta Ro fach , c mu- tabile vulgus 4 Dira fuperfHtio, .5. Regum [era ambitioni ; Fraudibus occultis , incerta. forte. .fmperbas Ementita Dein "veces ,. 7. ve[onare lebetes 8 ZEra fonora facit ,. 9. Tripodas vefponfa ca- entes. — Suntquey 10. lis , X1. Serapass 12. Zipis, i54 Ampbiaraus , 14. Ammon ,. t$ Orpheus ,. 16. "A4miphbilochus ; 7» Pythius , 18. Clarius , 19. Didymeus Numen idem , efuriens , vvarims tamen artis bus, aurum 10 Luxas iners, vafre jurans. in uerba Magi-

fva , : Venalzs dapibus , donis : que Gaatbo Ty- ranis 5 Ambigua. ( fallax 5. cujus pia. larva ,. fao creque

Detetlee fraudes, tenebris panditur in imis. Per-

PrRIEGETES VERITATI, Pere, 2t. Alabeia ,. latent etiam fortaffis in orto Sole fue macul : Cr reflam y, 21. novioribus artes Queis fua. flet lituis fceptrifque potentia. "fa- Gant - Magnam Epbefi ,. fFimulaute lucro vitfuque , Dianam. 44. Sic Menon [olis radios mira arte [alutat : 25. Ferrea Magnetem Serapis [ic querit imago. - Saxa fonant balitu, 16. Machantur Numi-

"na Calchas maclat eves , ob[ercoat ames: fic fata fatentur V e | Vifcera ::- AMexandro: occlamat "varicofus Ha- ripe. iz 27. Sed luit infandas are plebs impia fraudes . 28. Tandem vincit amor «veri: penetralia, crypta , Fontes, Templa vuunt : Tripodas profternit opertas , . ZAmbage[aue às TWmpit ovans: cx Numine | vero | Fultus , inauditis nec vanis «oantor ipfe Heeret in bifforiis: «verum diftinguere falfo ZEflimat e[Je fuum. INo&leque dieque laborat. 3o. Fera Fides; [ortefque acras. e fraude [uo | perbos , : in. Etfalfos Lamüas ,^ 31. Qd» pulfü Daemonü ates |

3j. Et tot. Cumane fimiles videre Sibyllas Edo-

"Ap Éxprr1cAT. TaABu LA.

Edoct; ac modicum fapere , «c [ubmittere -ofantio | Colla jugo , portare crutem , legemque. oe- 7er], Nec meritis turgere [uis commendat : & unam Et totam in folo Chriflo efflagitare falutem. 35. Spem certam nec dia caro, mec callida mundi lIlecebra , aut dire poterum infringere Parce ; Dum gaudens albis comitatur -ve[flibus Agnum ; gnum , cui pa[Jfo manet. binc poff fcecuía Regnum.

Ne pagelle aliquot "vacarent bec féquentia beic

" Anferi mon inutile duxi, ————

Raggualio C. della prima centuria del --7 ** . Signor Trojano. Boccalini.-

no, quando nell' Orizonte del Ponente fcendendo dalfzo radratiffso-Carro-efi (i fece inanzi un Vir-

tuofo, ilnome delquale il. Menante. che non:vuol tirar fi adoffo qualche brutta .rouina, gjuditiofamente tace. aucto ER Maefta prefentó una multa Severa Cenfura da lui fatta fopra un Poéma di'un VirtaofoTralíano. Cof: apertamente inaftró Apollo; che quel: dono poco li fofi grato, che manifefti fegni fi connobero in lui di animo al- terato Di modo, chea Francefco Petrarca, che li eraa lato difíe , che imprudenza troppo grande era quella di alcuni, che prima non informandoh de gufti di quel: , che effi regalavano, commoettevano la brutta fciocchezza di prefentar gli occhiali à ciechi , liuti a^ fordi , & il vino a gli abftemii. Si rivoltó poifua Maeftà verfoil Virtuofo , che voleva fargli il dono del Libro, e gli diffe, chea i fuoi pari , fi donava il buon del Mellone , 11 zifiuto delle fcorze alle beftie: che peróimmonditie tali in un careto portaíIc alla Cloaca maffima, o chela gettaffe nel fume, echea lui prefentaffe concetti buoni , e le cofe tutte virtuofe, che haveva notate in quell' opera, che non folo con avidita grande le haurebbe lette , ma che ne gli haurebbe ancora havuta fomma obligatione. E perche quell' infelice rifpo- | fe, che folo haveva attefo a notar gli errori, fenza far con- | íervadellecofe, cheinquel Poéma meritavano lode , di | modi fi alteró Apollo, che fe benein quell' hora come | fempre nel fuo Occafo fuol' accadere, egli molto haveva raddolciti i raggi della fua faccia , moffo nondimeno da | fdegno , cofi tornó ad infocarla, come s'cglitofle ftato | nelfuüo Meriggio , & aquell' infelice cófiritpofe. Som- | mamente ci crepa il cuor di doglia di havervi ícoper- to uno di quegli fciocchi maligni, che con la penna in | mano folo fudono per far acquitto di quella vergogna , | che da gli huomini faggi anto é aborrita: e tutto che il voftro |

Ia Apollo Hayea fornito i! faticofo corfo del gior-

D 4 H

voftro brutto modo di procedere meriti penitenza molto pi! grave , voglio nondimeno fodis-farmi di quefta, che vidó hora. Scioglirete dunque con le voftre mani , fen- - za l'ajuta di crivello , illogliotutto , elealtre immondi- tie, che trovarete in un moggio di grano , ehe pur? hora da Columella mio fattor generale vi faro confegnare, c portatelo a noi , che vi diremo quello, che dourete farne. Da Columella incontanente a quello sfortunato fu con- fegnato il moggio di grano, pieno ditanto loglio, che moltotempo confumó a nettarlo, & in un caneftro molto grande lo prefentó a fua Maeftà. Diffe all' hora Apolloa quel Virtuofo, che portaffeil loglio in piazza; elo ven- deffe : che libero dono li faceva del denaro , che ne haveffe cavato. E perche quegli foggionfe, che non folo difperava di poter trovar compratore alcuno a quella viliffima mer- catantia, ma che il folo comparire nella publica piazza con quel caneftro pieno di cofi brutta fporcitia era attione indegna di un fuo pari: glireplicó Apollo , chead alcuno donaffe illoglio, e con effo faceffe acquifto di un nuovo amico. Difleall' hora quel miferabile, ch'epli non ardiva di prefentare a qual fi voglia perfona cofatanto vile, per la quale ficuramente fapeva ; ch'egli farebbe ftato beffato. AII' hora Apollo, nel fuo sdegno non poco effendo fi miti- gato, diffe , chefe le immonditie , che altri cavaua dalle chofe buone, non era mercatantiada huomini faggi, e

' chenon valevano ne per vendere ne per donare , egli da fe confeffava di all' hora male efferfi configliato, quando in- traprefe il pazzo negotio di lafciar le rofe, che haveva trouate nel Po&ma cen(urato da lui, per fare inutile, e ver- gognofa conferva dellefpine ; eche ne gli ftudii delleal- trui fatiche gli accorti virtuofi immitavano le Api , che da | fiori anco amari fapevano cavare il miele; echefotto la Luna non trovandofi cofa, che non foffe impaftata di mil- leimperfettioni , anco da gli fcritti di Ho mero , di Virgi- 1o, di Livio, di Tacito, di Hippocrate, ch'errano la Mara- viglia de gl'tachioftri , quando altri con la ftamigna di un accurato ftudio bavetffe voluto ftracciarli , fempre haureb- be cavato un poco dicrufíca. Ma che a lui baftava che la farina de" fcritti de" fuoi Virtuofi foffe corrente alla piazza, mercantile : e che da' giudiciofi , e amorevoli Letterati , i difetti de' Virtuofi fcrittori fi occultavano , da' maligni fi publi-

üblicavano : e che la profeffione di cavar da Poémi altrui ? (ole immonditie , folo era meftiere da viii, e fetenti $ca- abei, che nelle piu puzzolenti fporcitie de gli efcrementi altrui, con fommo gufto menavano la vita loro ; cofa mol- 'to lontana dall" efercitio di quegii honorati Letterati, che fruttuofamente pafcono gli animi loro di cofe virtuofc ; e che i fuoi ben'amati Poeti ftimando il tempo la piu prc- giata gioia, che produca l'Oriente, non fapeva vedere com" egli foffe cof pazzo , che poteffe indurft a credere , che nella lettione di quelli fue malignitadi non haveflere vo- luto gettar quelle hore; che utilmente potevano fpender nello ftudiar le vigilie di Pindaro, di Sophocle, di Ovidio, € del fuo dilettitlimo Oratio Venufino. Non cofitofto pieno di un infinita confufione fi era quell' infelice Cen- fore partito d'Apollo , quando in gran fretta vi comparve Àl Letterato, contro di quale era ftàta compofta la cenfura ; della quale monftrandofi alteratiffimo ,' inftantemente chiefe , che ne gli foffe data copia affine cheal fuo male- vole con un' Apologia haveffe potuto rifpondere. Sorrifc all' hora Apollo , & a coftui diffe, che alle genti altrettanto poco faggio fi moftrava chi con l'Apologia metteva in ri- putatione le altrui chiacchiere , quanto molto maligno ; chi publicava le cenfure: che la fourana Reina delle piu crafle ignoranze era preftar gli orecchi alla dicacità di quei maligni fufurroni , che non havendo talento di publicare al mondo i parti de gl'ingegni loro, fcioccamente fi da- vano a credere di poter con biafimar gli altrui acquiftar riputatione al Mondo: c che quel viandante, chein mez- | zo dell' infocato Luglio nel fuo camino veniva annoiato | dallo ftrepito delle Cicale, affatto era pazzo , fe per ucci- - derle tutte fcendeva da Cavallo; molto faggio , fe con un | buon pajo di orecchi fingendoil fordo attendevaa fare i! fuo camino , c lelafciava cantare , ó creparc.

DE

' : LE : | , 2x

ESTEEZAAD Ire: Nie i

RS | E

x

Atv ,

. 4 : : "E eo key: BER. Cid er ness S NETS jteh poem d E LONE ^ : DERE E ac ados Od Elit a doe Sha qe E ME EE n Arni: m

E A

[| |

j- V Pas. i D E à

ORACULORUM

B GqpuMSNOIQUOSRoO M DU R ZCXX"LOTNM

mc

DeRCSEC (SED Dil; S BERGE IEEE PP eS Uicunque preconceptas vulgi Opis

// nioncs , prafertim jam per aliquot dees4.4 E: fecula Inveteratas accóque in errores converfas fere catholicos, convelle- * re , nedum extirpare , ftudent ; à creáula ac fuperftitiofa multitudine , aut pro incredulis & irr.ligiofis , aut. (quod pe- jus eit , acfacillime tamen accidit) pro hoftibus at« que oppugnatoribus Chriftianze Religionis haben- tur: etiamiü res ab ipiis controverfe , 1d hanc aut illam partem accepte , minime faciant ftabilien« d: aur deftruende: Do&rinz Euangelice 3. mo- do protalibus ab ip(is teneantur. Nimirum in hu- jusmodi rebus, quo quis minus judicio praditus lit ; eó magis fuperílitiofus eft : quó magis fu- perítitiofus, eó religiofiorema fe credit; atque ex- inde quoque putat fe debere patrocinari quzecun- que à quocunque , feu bene, feu male ; confirman- d:e fuze Opinioni afferuntur. In qua re tamen fz- pitlime contingit ; ut Homines iítiusmodi , maxi« mi faciant ea qux videntur ipis rariora ac tioime

A vul

Amd ei E «

$7 DrisskERTAT 10 PRIMA

vulgaria argumenta; plane eodem modo ut vulgo longe magis arrident ignota illa medicamenta, (fi non potius venena) qua à circumforaneis ; voce Stentorea ac geftibus mimicis , pro rari(fimis & pracfenriffimis remediis, omnium malorum alexi-

'teriis, commendantur ac venditantur.

Sic qux à paucis admodum addudaa fuere argu- menta, modo ex Ethnicifmo aur Judaifmo petita fuerint, ifta avidiffime arripiunt eosque qui illa aut parum , aut nihili zeftimant traducunt , ac quan- tum in fefe eft apud alios aut odiofos reddunt, aut reddere ftudent: dum interim ea qux tam maxi- mi ab ipfis fiunt ; à veré doctis ac cordatioribus jam dudum fummo jure pro falíis nulliufque pre- tii habita atque explofa fint.

Fittamen interdum, uttales homines adhuc ma- gis hic in transverfum agantur, vel faltem in errori- bus fuis firmiter detineantur per alios, qui pluri- ma Lectionis acjudicii fatis acris, quibusque inter do&tiffimos ( qui perpauci funt) non temere lo- cum deneges, paradoxi alicujus ftabiliendi gratia talia aut nude afferant ; (quali hoc omnibus aliis fufficere deberet, ) aut in rem fuam magno mo- limine defendere fatagant. Quibus arreptis ii; qui femper fere foliti funt aliorum inniti auctoritati , quoniam propri non valent, exiftimant ficuti fibi ea fatisfaciunt , ita & aliis ea debere fatisfacere.

Hujufce revera naturz ac fortunz eft quzítio il- la, utrum Oracula cum adventu Salvatoris noftri Jefu Chriíti ceffaverint, an vero duraverint per aliquot fecula ulterius ; etiam poft multos jam Chriítianifnum amplexos Imperatores. Nam (quod fecundo tra&andum mihi propofueram ) num Diabolus fuerit Oraculorum auctor aut in to- tum, aut pro parte faltem, à nemine fere in dubium vocatur. Omnes enim primitiva Ecccle(iz ícripto-

res;

l

Du. O'Rwc'uvr.uueS 3 res, Omnes ( nullo pene excepto) pofteriores, id aflerunt: neque ullo modo necetíarium ducunt id aut demonftrare aut confirmare aliquibus argu- mentis : fuf&ciunt enim ipfis rationes; à Patribus Ec- clefiz ( fic dictis ) aliifque; eorum exemplo , addu- Qe ; atque ex Ethnicifmo (uti oftenditur) petitze. At digna mihi res vifa eft hafce duas quaeítiones pauló accuratius ventilaré, quàm quidem à prima Chriffianifmi etate huc ufque , in quantum mihi innotefcere potuit , factum eft. Ut fic illae opinio- nes qux partim in damnum , partim fine ullo lucro veri Chriftianifmi , tam altascgerunt radices, fire- vera inveniantur effe fal(e , apud Cordatiores fal- tem , vel tollantur , vel corrigantur. Quod pro vi- ribusergo tentabo.

Laudabile enim juxta atque utile mihi videtur ; falfas opiniones , ex przejudiciis aut credulitate natas, aut ex ejusmodi traditionibus quz nullo vel fuffi- cienti fundamento innituptur; fed quz nihilomi- nus talem actantam fibi pepererunt auctoritatem ut iis fuperft:tiofi nimis Doctrinz noftrae Defenfo- res, pro parte faltem , Religionem noftram fuper- Ítruere aut ftabilire proefüumant ,. profligare. Eo quod femper infelicem talia habeant fucceffüm ; ac veritatem Doctrine & Religionis Chriftianze apud irreligiofos homines, ( qui talia (i ingenii fint acuti , facile odorantur;) adhuc magis reddant fu- fpectam. |

Quis enim credat, etiam inter nos Chriftianos, qui fit pauló nafutior ; prztenfa illa Oracula Si- byllarum (uthocutar exemplo) quz tam clare at- que aperté , tam diítincte quoque, perfonis, no- minibus , locifque ac temporibus indicatis , de Ser- vatorisnoftri Origine ; Nativitate; Doctrina , Mi- raculis, Paffione, &c. pronunciaverunt, Dei Opt. Max. inftin&u fuiffe prolata ? Deumque illum

A 2 Omni-

Y

" DisskRTAT1O PRiMkA

Omnipotentem non folum , fed & perfecte fapien- tem , qui Patrem femetipfum pofuerat [fra£li, eum- que ex Omnibus Gentibus elegerat in Regnum Sa- cerdotale & populum San&um atque electum ; ob quem populum praecipue, & ex quo folo, Chri- ftum fuum mundo dare jam ab initio decreverat ac promiferat; plus notitiz dediffe Gentilibus , eo- rumque prateníis Vatibus, quam ipfis Prophetis; qui populo Dei ex ipfius Dei Spiritu, revelatione; impulíu, ac mandatis , de ea re locuti funt ; ut [frae- lem Dei in fpem zternze falutiserigerent ?

Cujufmodi non piz (uti à multis vocantur ) fed impiz fraudes ; quam magnum acervum Pfíeud- Euangeliorum, Epiftolarum , Liturgiarum, Oracu- lorum, &c. ac quam multa fchifmasa atque alia mala, ctiam opprobria Ethnicorum in Chriftia- nos, ob fucos hoíce detectos , in Ecclefiam Chri- ftianam , invexerint , abunde patet ex primorum Chriftianifmi feculorum Scriptoribus, lertulliano fcilicet ; Hieronymo , ac pluribus aliis.

Ex hifce nimirum officinis prodiere Euangelia illa falfo ac maligne attributa Bartholomzo, INico- demo, Thaddxo, Thomz, Barnabz , Philippo, a- liifque Apoftolis, Euangeliítis aut viris Apoftolicis : Acta quati horum Apoftolorum , &c. Andrez, Pauli & T'heklz, Philippi & Thome, &c. Apoca- lypfeis Pauli, Petri & aliorum: Epiftolz Paulo & Seneca affictz ; etiam áliz fub Pauli nomine falfo T'ertulliani tempore, editz ac falütatis convictz, : Litürgie Petri, Matthei, Jacobi, aliorumque: Canones ac conítitutiones Apottolorum , Herm: Paftor, Enochi Prephetia, Oratio Jofephi, Pro-

hetia Eli , Eldad & Medad , Sacchariz Patris ehe & multorum aliorum : Itinerarium Pe- tri; Joannis, Thomz: '"l'eftamentum Mofis, af- Íumptio Mofis, atquealia multa ; quai Prophetica ' aut

yNBx)O0 mA4curn ri 5

aut Apoftolica (cripta, tam Veteris; quam Novi 'F'eftamenti: quorum ulterior enumeratio me pi- get ac pudet ; quod per talium talia flagitia Religio Chriftiana etiam Ethnicis ludibrio fuerit: cujus rei exempla non defunt ; ut inter alia apud Originem lib. s. contra Celfum manifefte patet ex nomine $;- byllif arum, ab Ethnicis , etiam inter Chriftianosob- je&o iis qui Sibyllarum fcriptis patrocinabantur. Nam quod iíta (cripta ab aliquo primorum Chri- ftianorum, eo nomine minime digno, flagitiofe fuppofita fint , id & ab aliis dudum 5 praecipue vero ab eximio illo D. Blondello ) luceclarius eft often- fum.

Ex hac Officina prodiit quoque fuppofititius ille Hermes Trifmegiítus; ex quo ram mulra Lactan-

tius fuis Operibus ( quod utinam ne feciffet! ) infe- ruit. Hinc etiam apparuit perfonatus ille Hyftafpes vel Hydafpes; quem tam maximi zítimavere Ju- ftinus, Clemens Alexandrinus, & Lactantius, ut primuseorum non timucerit a(f2rere ; malorum De- monum machinamentis effectum , ut, licet fruítra, homines tam iftius , quam Sibyllarum , le&ione fruftrarentur.

Sed ipíos illos jam dictos audiamus auctores : e quibus Juftinus in À pologia Íua fecunda pro Chri- ftianis ita Point: Ka cufpye a») id QaaMn Dou p y2y5 Ux va. Qo ucAchn xt, TP aue Y gira j Eas. 3 IlgoZw uv BioAus avxotucuórluy, oTug als 8 $9 Qo6a xia- epespom cylv[y. vois vus ay)poz us * xaAdv )vsen Au — ] eu ois à 92A és ng d ?cE ds nAG Gu 1, (UTEM veg£at. dicus p P s d c» it v[sots euo QU t O25 "TL DID UTPIPES eQgiTs a niox ixjav Qt ceudp. Opera ara e infindlu malorum Dasonum mortis [upplicium ad- verfus librorum H yflafpis y a aut Sibylle , aut Propheta- ruin letfares cou[litutum eft ; ut per tiyiorem bomines ab illit quo mizu [cripta illa legeztet y rerum bomarum

3 uoti-

6 DrissknvTATY10 PRIMA

notitiam percipiant, [od in [ervitute eorum retimean-

zur , abflerreantur. Non enim abfque timere tantum

bujufmodi Jeripta legimus , verum etiam vobis in[picien- um, qua im iis traduntur y ut videtis , offerimus.

At Clemens Alexandrinus non minorem fane iis tribuit auctoritatem;dum ita lib. 6. Stromat. Ethni- cos alloquitur * A»A&czd es T Viéees *xpv[uud , Knie AG A£90y IlaJAQ-« AaGeTe 2 Tus En ouneis 816A us. ivo EíGvRaw 9s 9nAci s oe Osüy , 2 TU TUO éreoX" Xo T "Y sos aw AaGovrts , Crayon" cd Aogev 0d mau esto x eu Qisten peventidor 3 Toa» $e, «e xa.Jus mu ou mila muri; T Xeusd saei Ban pac iv- 11 emn 2 796 Qog Eve Ti eyoHd QUtZ 5 LP? meus AUTE, X lo Vero vov 19 E17 Cmupucias aurS en: ed Aéya Sud o ye TI siu OA» 3 6 xacqu E» X94 vui CH 7B 00 pea do. » yi $ Og;

Ultra praedicationem Petri, idem declarabit Sanlus Paulus dices : L1BROSQUE GRECOS S U- MITE; AGNOSCITE SIBYLLAM ; QUO- MODOUNUM DEUM SIGNIFICET ET EA QU/E SUNT FUTURA: E T HYSTA- SPEM SUMITE ET LEGITE; ET INVE- NIETIS DEI FILIUM MULTO CLaA- RIUS ET APERTIUS ESSE SCRIPTUM; ET QUEMADMODUM ADVERSUS CHR I- STUM MULTI REGES INSTITUENT ACIEM, QUI EUM HABENT ODIO, ET EOS QU I NOMEN EJUS GESTANT ET EJUS FIDELES ET ETUS TOLERAN- TIAM ET ADVENTUM. Doeizude compendio iu- ferrOz4af 205: NONNE TOTUS MUNDUS; OMNIA QU ££ SUNT IN MUNDO; DEI SUNT?

Lactantius autem lib. 7. hec fequentia habet: Hac ita futura effe cum Prophet omnes , ex Dei fpiri-

Tuy tum etiam Vates , ex in[linciu Daemonum ,. cecine- , runt.

—" —

Bx!O m A.cvwv L-4)/5. bj

ruut. Hyflafpes enim , quem fuperius mowizavi , de- firipta iuiquitate feculi bujus extremi y pios ac fideles à mocentibus fegregatos s ait cum fletu c gemitu ex- zenfuros effe ad colum mauus, c» imploraturos fidem Jovis; Jovem re[pecturum ad terram , € auditurum voces bominum , atque impios extinélurum.. Que omnia vera [unt preter unum , quod "Jovem dixit illa factu- rum, que Deus faciet. Sed c» illud uon [rne Demos num fraude fubtractum efl miffum iri à Patre filium Dei, qui, deletis omnibus malis, pios liberet :: Quod Her- ses tamen uon diffimulavit , 5c. Cujus fuppofititii , Hermiz verba tum ftatim, (uti & Siby//araz) affert.

Sed quis hic non ftupeat , (tupendam veré cre- dulitatem iftorum hominum , qui omnia alia, quz detegendis Ethnicorum hoirrendis myfteriis abfur- dique fuperftitionibus facerent ; videntur explo- rafle ; oculifque acutiffimis perluftraffe; cum in hac re atque huic fimilibus appareat eos plane ca- cutiiffe !

Hyftafpes ille, fi Dis placet, Hermes; & Sibylle fÍcripferunt , imó potius Vaticinia cecinerunt de Chrifto , de ejus adventu , miraculis ; doctrina; morte , refurrectione ; &c. qua(íiaccuraté narrarent Hiftoriam , jam dudum geítam & hon plane igno- tam inter homines ; Prophet Judzorum e contra tam obfcure de hifce rebus locuti funt , ut merito dubites, an ipfi bené ceperint Prophetias itas , quas Deus Opt. Max. per eorum os hominibus Ifraelis , populo ipfius electo, elocutus eft! Et myfterium il- lud veré facrum , dé quo Sanctus Pauius Ephef. 3. V. $. & 6. teftatur: Quod uullis aliis feculis declara- tum [it bomiuum generi , ut [uo tempore patefactum effet Sanctis Dei A4po[Lolis ac Propbetis, diviza in[piratione : jam multis retro feculis ; nefciente id eo viro, licet Spiritus Sancti pleno, gentibus, per eorum Vates ; liquidó ac manifefté declaratum erat ! Ergo aut non

A 4. lege-

8 DisszRTATIO PRIMA

legerat Apoftolus Paulus adtiuc Hy(tafpem , nec Hermen , necSibyllas , ( dum talia fcriberer, ) licet alias vir multz lectionis alleget contra Gentes ipfo- rum Vates Aratum, Menandrum & Epimenidem.

Aut fi legerat & illos, nondum tamen crediderat eos de Chrifto Meffia prophetaffe , atque alia con- traria revelatione id ci poftea revelatum fuit. Quod quam probabile fit;zequus Lector judicet. Veneror fané Patres eofque in multis, atque ob multas ma- gnafque rationes, magni zítimo: At quis ferat hic ipforum incogitantiam? nequid liberiusaddam.

Juftinus etenim & Clemoensafíierunt, eos Divino Spiritu quafi homines Dei, (dequibus Apoftolus Petrus Epift.2. cap. 1. v. 21.) prophetafle. Alius, nempe Lactantius; illa per Dxemonum , malorum icilicet , ( nam nullos alias Daz«monas agnofcunt primi Chriftiani ; ) virtutem eos predixifle. Quam bene conveniunt hzc & in una fede morantur!

Át dicat aliquis, non hzc omnes Viri DoGi tibi tam facilé concedent ; aut fi ceteri , non tamen Celeberrimus ille Ifaacus Voffius; qui 1n tra&atu fuo de Sibyllis, & Clementem Alexandrinum de- fendit, & Paulum hxc fcripfiffe afferit. Pondere- mus igitur pro viribusnoftris, curh bonaipíius ve- nia , verba ac rationes quas ibi adduxit.

Sunt autem ea quz habentur in tractatu deSi- byllinis Oraculis , pag. 35. hoc modo : $ed me- que rectà ab ii[deus AMexandrinus. Clemens veprebenai- zur, cum fcribit Apoflolum Paulum remif ffe ad S:5yl- has c» Hyftafpis Vaticiuia , c» commenda[fe eorum Lettionem. | Fruftza querunt , ubizam boc dixerit Pau- lus , ac ff mibil dixiffet aut fcripfffet. Apoflolus mifi quod indoctis placeat. Sufficiat nobis affirmal]e boc Cie- mente , Virum San&um q cum multis Apoflolicis Viris conver atur, ut non uuo loco de fe teftatur. luflant ta- men qx cedulitateip Patrum ad fimpliitatem ufque

Ir4-

Dx,OQmnm^4^curr;. 9

tradutust , ipfi potius traducendi , quod (uam incredu- litatem ex iu[citia ortam prudentiae c» judicii loco ob- trudere conentur. Sed zeque quicquam proficiunt ex eo quod libri ifli Apocrypbis j uere aunumerati , Qc.

Pag. 39. Integrin Emocbi loc. videin Chronico Syn celli. Eadem bi[lovia , paribu: ferd ac Apoffolus verbis, memoratur im Orac. Sibylliuis lib. y. ubi fecunda anté dilwvium etatis bominum lapfus defiribitur. Nec tamen propterea. fequitur librum buuc ipfo autiquiorem dilu- vio, ab Euocbo fuiffe cou[criptum, Aofrt ut ffc femtia- sus ; [ed verà ita omnino credimus, omnes i[fos quos dixi- zs libros , vergentibus ad fineyi Danielis bebdomadis , à Jada toto orbe difperf.s fuiffe compofitos , Do IMrELLENTE ÍPsonUM, MENTES , ad F'zuificandum Gentibus Chrifli adventum. Infinita ita- que illi edidere Volumina partim fub Patriarcharum Q5» Propbetarum [uorum uominibus, quales fuere libri qui oli lecli fuere [ub nominilus Adami , Enochi , Abra- bati, Moy[s, Elie, E[aie qi Teremie partim vero fub zomigibus illorum quorum magna apud Gentiles effet exiflimatio , veluti Hyflafpis , Mercurii Tri[megifli , Zoroa['ris , Sibyllarum, Orpbei , Pbocyllide qb conplu-. vium aliorum. Nec eft. quod quifquam objiciat iz iftis libris , multa quoque fuiffe [uper[litio[a cb magica , uti ex iflis que pajjim fuper[unt fragmentis facile poteft col- lici, ideoque smiuiné effe verifmile ifliufmodi bomines clarius de adventu Chrifli fuiffe locutos , quam veteres locuti fmt Progbetz y mam id arzumeutum uon effe fatis

folidum ex ca coz[lat , quo c Balaamus Magus , e Tucantator toto Oriente fuerit celeberrimus, qui tamen futura Chrifli myfleria adeo mauife[là predixit ut nul- [us propezioduza Propbetarum tam aperté de iis frt vati- cinatus, uti veG'e imonet Hieronymus im Epiflola ad Oceauum.

Utautem hiíce refpondeamus: Sufficiat , ait Ce- leberrimus Voffius, affirmaffe boc Clementem Virum

A 5 San-

10 DissgR TAT 1O PR 1MA

San&um , c cum multis Viris Apoflolicis comverfa- zum , (c. Si hec ratio valere debeat, /zfrciat e» Ireugum Virum Santfum qb cum multis Apo[lolicis viris comver[atum , cc. atferuiffe Dominum noftrum Je- fum Chriftum , anno xtatis circiter quinquagefimo crucifixum : prafertim cum G citet ipfe Scripturas, & quz extant hodie, nec ulli Chriftiano fufpectze funt. At quis in hac re Irenei aut traditioni aut ex- plicationi S, Scripturae unquam credidit? aut (i fue- rit aliquis tempore Irenzi I//us addicfus jurare iz verba Magiflri , quis poftea tale quid afferere au(it ?

Sic paris ponderis argumenta profert pro fcriptis Enochi, Hermz, Trifmegifti , aliifque multis fup- pofititiis , ut videmus ex iis quz jam é pag. 39. &c. attulimus.

Fuerunt nempe fecundum ipfius fententiam Ju- dxi , qui ralia partim ex fcriptis Propheticis, par- tim (uti alibi afferit) inftin&tu Spiritus Sancti, five ut ipfe Voffiusloqui amat, Deo irpellente ipforum men- zes ad fignificandum Gemtibus Chrifli adventum pre- dixerunt. Sihocautem verum fit; cui non mirum , ipfos Judaeos tamen hic tanta laboraífe ablepfià, ut aut quz: Gentibus fignificaverant , ipfi non cape- rent, aut qux: à Patribus eorum Gentibus longé diffitis patefacta erant , dum Salvator nofter ipíe prafens aderat, ac Prophetiz ille in medio ipfo- rum completz erant, Chriíftufque ipíe de fe talia & verbis & miraculis teftatus erat, minime vide- rint: fed ex mera ignorantia ( teftibus ipfo Serva- tore, Luc.23.v. 34- atque Apoftolis & Viris Apo- ftolicis, Actor. cap. 3. v. 17. & cap. 7. v. 60. ) eum non folum perfecuti fuerint ; verum & cruci af- fixerint. Voluitne etiam Deus, qui ipía veritas eft auctorque veritatis & Ofor omnis mendacii ; im- pellere mentes Judzorum ut per fcripta fuppoti- titia adcoque mendacia patrocinarentur veritati;

atque

Dpu-QxAcur.i: II

atque ita detegerent Veritatem Gentibus ut proprii ipforum fratres aut filiieam non caperent ?

Ego fané mallem in totum deferere meos L x x. Interpretes quam talia in eorum auxilium adducere argumenta. Dubito quoque, an aliquis fani cerebri lecta prophetiá Balaam , Numeri cap. 24. narratà, videre aut judicare poffit; eam ; quz obfcuriffima eft nifi cxteris prophetarum pradictionibus illu- ftretur, adeo manifeíté futura Chrifti myfteria predixiffe , ut nullus propemodum Prophetarum tam aperté de iis fit vaticinatus. Hyftafpis igitur, Herma, Sibylle; ac relique à Voffio enumera- t2e catervae fcripta; per fudxos quidem ( quod ne- mo anté eum afferuit , forían ne quidem fomnia- vit ; quod perinde tamen , modo verum effet ) con- ficta ac confcripta fuere Deo impellente ipforum mentes.

Lactantius veró auctoresipíosea per Demonum virtutem przdixiffe affirmat. Cuinam parti hic aftipulemur, Juftino ac Clementi, an veró Ifaaco Voffio; aut denique huic Lactantio? & fihuic po- fteriori, cogitandum Lectori relinquo ; quid mo- verit Diabolum;qui manibus pedibufque (uti ajunt) femper obftitit ac recalcitravit Euangelio jam per Apofítolos praedicato ; &: qui nunquam nifi co- actus, velut eo ipfo Euangelio Regni Dei obeffet , Jefum Nazarenum effe filium Dei profeffus eft , talia prolata; tam clare, tam diftin&te ; actam multis magnifque circumftantiis veftita, Oracula edere de Chrifto Salvatore noftro: Quod fi & hoc cogente Deofactum fit, ut Filius cjus etiam ab infenfiffimo ipfius, ac generis humani, hofte pradiceretur ac pradicaretur , potuere fraude fuübtrahere ea qua maxime hic ad rem facerent ; adeóque ipfum de- cipere Deum ?

Sed tzdet , piget ac pudet metalium nagarum:

Ita-

12 DissgR TATI1O PRIMA

itaque pergam ; & propius accedam ad (copum mi- hi propofitum. Ex bac jgitur etiam officina Oracu- la ila, quaí Apollinis, Serapidis aliorumque de Chrifto ejufque divinitate , doctrina, &c. loquen- tia, que tam cupide à multis affumpta, quoniam nimis przcipitanter credita quam ab eorum au- &oribus maligne confi&ta atque evulgata funt, prodierunt.

Hacomnia fiebant, quafi vero , ad majorem au- &oritatem Chriftian:z Religioni, qwe nec tali auxi- lio uec defer foribus iflis egebat , etiam inter Gentes, conciliandam. Gentes fcilicet eorumque vana fu- perítitio fic propriis teftimoniis redarguebantur , atque in confenfum , ( volentes, nolentes,) veraz religionis trahebantur. Dum revera interim ipíi auctores pix: hujus (lic didtze ) fraudis, aliique hitce niaium creduli ; ab iplis Gentibus, faltem nalutio- ribus inter eas, irrifui, uti oftenfum eft , habe- bantur.

Et quinam cordati homines, ac non nimium prajudicatis fuis opiniqnibus immerb ; non videant tales malignas atque impias fraudes excogitatas ac patratas fuiffe per id genas hominum , qui ; ut; aut hzre(i (ux patrocinium tutamenque procurarent aut fcriptis fuis & opinionibus, non folum apud alias fectas, fed & intcríuz fectz homines auctoritatem conciliarent ; aut qui , ti in numero cflent Pthnico- rum (quod mihi quoque admodum veri(imile fit non femel contigitie ) per taliafragmenta , à Chri- ftianis nimis hic inconfideratis ( qualesetiam inter pracipuos illorum , non defuitle admodum clare demonítrari poffet; imó jam ab aliis demonftra- tum eft, reclamante licet Celeberrimo Voflio ) avide arrepta atque approbata ( eo animo, fcilicec pio quod libenter credimus effe verum , id rale cííe facillime concedimus ) totam noítram religionem;

ejut-

BUs.O0n'curm;t:. 13

ejufque pios cultores, nafo fufpenderent adunco ; fuifque eos propinarent ludibrio. Cujufmodi im- pofturz precipue quidem nactz funt fucceffum in- ter homines ; qui Beotum iz terrá craffoque fub avre zati effeut , atque có quod carerent judicio , mini- mo negotio fefe ab aliis , quoquo ifti vellent , fedu- ci paterentur ; atque hinc fide implicita ; quidquid focii, in tali cafu ipfis nihilo prudentiores ; quo- cunque modo atque undecunque profectum , (fi modo aliquid facere videretur pro Religione Chri« ftianá , eique auctoritatem aliquam aut gloriam comparare) pronis animis admiferant, eorum fic exemplo arripiebagt fibique & aliis, ut fulcrum Religionis , ac fine quo illa vergeret in ruinam; proponebant ; atque identidem vim illorum incul- cabant.

Ait iis cordatioribus , queis meliore luto. fiaxerat praecordia Titan, qujque oculos gerentes ( uti di- cunt) in manibus, credebant folüra id quod vi- debant ; nihilfacilé admittentes pro vero, pro ver- bo Dei aat fcripto alicujus Apoftoli virive Apofto- lici aut denique pro Divina prophetia , ni fat bene conítaret de vetuftate arque auctoritate "Traditio- nis, qua tale quid praetendebatur ; non poterat hoc non eíle plane invitum: uti & cffe debebat necef- fario grande Obftaculum illis; qui alias de noftra Religione necdum plane perfusi ;, ex hujufmodi machinationibus , fufpicionem concipiebant falfi , de iftis quoque fcriptis, qua optimae erant mone- tz: veréque Apoftolicze : aut qui alterius cujufdam Sectz , traudera eam fubolentes, eo magis fuà in hzreü con&rmabantur 5 ac totam fectam eorum inter quos tale Argentum Aurumve adulteratum ; nulliufve valoris procufum fuerat , magis invifum reddebant fuis. Dum crimine ex uno judicantes omnes hinc anfam arripiebant calumniandi au«

dacter

14 DrissER TATI0O PRIMA

dacter partes fibiadverfas: prafertim vero fi hi ca- lumniatores quoque aut ambitione, aut alio quo- dam malo affectu ducti, nihil lucri fperare pote- rant ex utriufque fec: unanimi reconciliatione ; fed dividere atque ita imperare inter íuos defidera- bant. Qualia exempla, aut iis admodum fimilia, nec noítro vo defunt, nec fequentibus zevis un- quam deerunt.

Quz omnia magnum neceffarió. detrimentum uttum temporis affeire debebant Reipublicz Chri- ftian2, ac remoram objicere Gentibus aliundé fatis piis, quo minus in hanc fe&am ( ut cum T'er- tulliano loquar ) tranfirent ; ita & nunctemporis , nihil lucri aut incrementi fed é contra multum damni ac nocumenti ei conferre poffunt, per iftos homines qui aliàs Religionis fic fatis iecuri omnem anfam occafionemque arripere ftudent, quibus ut inftrumentis infringere ejus auctoritatem valeant : aut qui e contra nimis fuper(titiofi ad quam pri- müm Opinionem aut Sectam, quafi é magna pro- cella ad vadum aut faxum delati ; appulerint ei mor- dicus adhaerent; nullofque ni(i tales vel amant vel ferunt.

Circa hanc rem tamen non tam mihi oboritur admiratio , Boiffardum , Peucerum ,; Schedium, Maravigliam , Bellarminum , Baronium aliofque ; etiam magni nominis viros; fcede fzpélapfos; ac nullis folidis rationibus ductos afferuiffe ea qua omnino falía funt ac maligne conficta, fed aucto- fitate eorum qui acerrimi hoftes fuerunt Chriftia- nz Religionis omniumque Chriftianorum ; quam magnum illum ; imó maximum , non tam nomine quam omnigena eruditione ac meritis in Religio- nem Chriftianam ; Hugonem. Grotium, ex Por- phyrio (in Notis fuis ad librum de Veritate Reli- gionis Chriftianz) protuliff2 Oracula quaíi Heca-

tes

!

7" rr. QURmA c'uris& 1$

tes de Jefu Chrifto ; deque ejus Divinitate, &c. eadem facilitate quà illa ipfa ex Porphyrio tranf- Íícripferat; & Chrifto noftro Servatori applicave- rat, Eufebius. Nam quod Porphyrius irrifor ille Chrifti , Cbriftianeque Docrinz talia unquam de Domino noftro Jetu Chrifto teftatus fit, quiscre- dat? Nifi imul credat ; Porphyrium hunc ipfum neíciiffe quid & in quos fcripferit, atque in quo- rum gratiam hzc fic dicta Oracula protulerit: ad- eóque eum fuifle hominem plane delirum , neccui quid pro aut contra diflereret conftaret.

Aít piorum hominum zelum quandoque ultra debitos terminos provectum non femel experti fu- mus: quod tamen ipfis quodammodo condonan- dum : iftis precipue qui alias veré cordati & candi- di, non nifi ex nimis incauta przccipitantia errarunt ; aut quod; dum aliis gravioribus mens occupata effet, ca non tam attenta eflet iis quz aut mineris ipfis ponderis effent ; aut per occafionem tantum ab ipfis tractabantur. Quo in caíu admodum facilà accidit etiam maximis viris, quod optimis quan- doque contingit nummulariis qui ; dum aliis oc- cupati iifque valde intenti, non nimis attendunt ad prafentia, fic unum aut alterum mali commatis vel adulteratum nummum inter plurimos optimae moneta pratervident ; ac tranímittunt. ln aliis feré Omnibus tamen ; Lynceis oculis ; przeclarus hic Vir tam bené veritatem videt, imó pervidet, ut rumpatur quifquis rumpitur invidia , nemo melius, meo judicio ; egerit Theologum. D« ceteris judi- cent Jurifperiti, Literatores ; &c. qui equidem, quantum audire unquam aut videre potuerim, Omnia de co przclara atque eximia teftati funt ac teftantur.

Si quis ergo talia mundo detegat , iifque perfo- nam detrahat, qua fimplices fallunt ac rop

eter«

16 DisskR TATIO PR1MÀ

deterrent , levibufque & inconítentibus fui non folum fed & totius Religionis contemptum pa- riunt; meo certe judicio , non malé horas fuas col- locat ; quas ab aliis negotiis liber, in communem rem utilitatemque fic rit? ; ex ratione ; ac debito impendit.

Hinc tam inter Romanz Ecclefie Affeclas, quam inter Proteftantes, non defuere fummi Vi- ri, qui hujufmodi figmentis acriter obviam ierunt : quoniam minime credebant ex iilis aliquid emolu- menti fuz fectz poíle exfurgere ;. indubitatum e contra detrimentum. 5ic Blondetlus fabulam iilam Joannz Papitfa generofe ac fortiter profligavirg ne reli&tis ferreis armisad veré chartacea ; confugien- tes Proteftantes fe derifui propinarent Romanenfi- bus. ÀÁc quamvis non zqué magnam apud omnes tulerit gratiam ; apud zquiores tamen & decus & laudem hinc meruit. Sic , ut alia preteream exem- pla; contra Dionyfium. Pfeud-Areopsgitam ejuf- que fuppofititia fcripta non inutilem navarunt ope- ram Petavius ; Sirmondus , Morinus , Lanojus; aliique Romanz Sect Ciariffimi Viri, tai claris ; ac quz tam vividis rationibus premant adverfarios argumentis ; ut fruftra omnino obnitatur manibus pedibufque , eximius ille Cardinalis Bellarminus dum Íícribat: De Z4reo-pagiticis uemivem. Doclorum €? Catbolicorum dubitare , quin ea veré Dionyfi fiut : e me id uegant uom alios e[fe quam. Lutberanos os Sciolos quo[dami.. Cujus Bellarmini verbis optime op- poni poffunt egregia fané, & tam veritatis quam ingenuse libertatis plena , Antonii Godclli Vencien- fis Epifcopi ; verba, qux adducuntur à Reverendo admodum Viro J. Dallzo cap. 36. tractatusde Dio- nyfio Areopagita. Quz ibiaut apud ipfos Auctores infpiciantur. Nosenim hanc rem nunc non agimus. Quarerefiectam mein viam unde diverti. ü

loe

Dix. On Acris 17

Hzc de Oraculis tractatio eít, fateor, res in- vidiz plena , nec carensodio adverfariorum. INe- mo enim fefe opponens Opinioni inveteratz, at- que adeo pene catholicz , ita evicit ut plurimo- rum , nedum omne punctum tulerit , licet arma- tus folidiffimis fimul & acutiffimis armis, Pras- cipue fi jam antea aliqui magni nominis viri; multeque in Ecclefià audtoritatis , ab ufque primis Chriftianifmi feculis contrariam fenten- tiam defenderint ; aut in;eam faltem confenfc- rint.

At iogenui hominis generofique animi eft ve- ritatem defendere propter veritatem: neque pati fe duci alicujus auctoritate contra apertam ratio- nem: Veritatem defendere in honorem Dodctri- nz veritatis, hoceft, Doctrinz Euangelicz ve- reque Chriftiane ; quam Sanctus Paulus divi- no Spiritu ductus Raziozalem appellavit ReZgio- nem; quz nullis nec fuco nec fraude opus ha- bet ; fed proprià fe vi ac virtute fat abunde de- fendir.

Hscíunt, Benevole Le&or, quz in antecef- fum , dicere volui. Unum tamen addam , me per hzc fcripta neminis famze aut zítimationi detra- &um velle ; inprimis vero Patrum, five Scripto- rum Ecclefiafticorum , qui per priora Chriftia- nifmi fecula vixerunt acícripferunt. Fuerunt; ut ipfi fatentur, homines, &erroribus, prejudi- tiis, &c. fubjecti, quibus nunquam tutius cre- Jas , ( & fic credere ipfis tuto admodum poffis, mó debeas) quàm ubi de rebus fadi , de ritibus, "zremoniis fimilibufque loquentes inter fe probe :onfentiunt ; neque à fcriptis Euangeliftarum hpoftolorumve diffentiunt : przífertim filoquan- us de rebus (ritibus , fcilicet , confue:udini- jus, &c.) qui ipforum tempore in publico ufu

B erant.

18 DissgRTAT 1:0 PRni1MA

erant. Si enim in talibus fidem ipüis habere no^ limus , non video quid demum alicujus au- - étoritate credendum fit. Ín ceteris autem ,. ac precipué qua de faeculis ipforum zetatem ante- cedentibus , nullo idoneo confenfu aut tefte ( five ea dogmata vitam j& mores tangant eo- rum , quos ipfi hereticos vocabant , five alia ejufdem alteriufve naturx ) tradunt, caute legen- di funt : nec nimis temere ipfis fides adhiben- da. Quia ficuti nos hodie , ita & illi fepe hu- mani aliquid , in talibus ; paífi fant, Quod omni- - bus in ipfis mediocriter veríatis , fatis fuperque manifeftum eft ; & ex fequentibus fiet manife- | ftiffimum. Sed ut relicta ulteriori Praefatione, mead in- - ftitutam mihi difquifitionem de Oraculis accin- gam , atque initium faciam defendendz fenten- - ti: apud cunctos feré Paradoxz, incipiam ab Eufebio, ejuíque argumento ex Porphyrio Ethni- - co, Chriftianorumque acerrimo hofte, defum- to: extat id lib. v. cap. 1. Preparat. Euangelic. in hunc modum : "Axa sweep» ewm E? Loov $ug- Aeydvrur CAAtAcimÉM aUTdr Ti ze"eucAE » WÜ oTt | mro ri e£ did 2 XS, v6 2póvug d ewmejs s douy[EAixis diaxa Aus y lo tie Ot x24 owrio- Xoysi omur- Üciens c» yÀ»5 Ce» dixlao mvtoiv df )pums aytreiAum«. eu riqa "yo jugi oo» SY mw «ISnsicodo , ws ao no aio Caen eit y X3 Docueroi "E O0 uva (sog neun, X, mb usps C x. mM Deeds zeusieae 2]aos- Aebmuz. udi nunc igitur ipíos Graecos fatentes , ipforum deofeciffe Oracula , meque ab alio D evo quàm tempore falutis & Doctrine Euangelice que unius Dei ac Salvatoris Chrifli fidem per mundum di- vulgavit , atque omnibus bominibus veluti lux exor- ta efl. "Tam [latim ergo, ut adbuc uuuquam factwa eft s oflendemus , quomodo poft adveutum eju c Da- 220s)47

DARO/"AcvrL TU 19

monum mortes narrata fuerint , ci» admiranda illa ac decantata Or acula defecerint. Ac pauló inferiüs. Ntxog JÀ vu xm C Jaeusve e(s Aeneüeue Tt x; uevréoue(u. sS d. es mST» duco» gaius jus E sa eis murra Comis Qro EAR 2 9 Xe. vapO- Xuas t)rO- € &Cav[ihixg Yuosgisy ws Toug TÀ P QiAmTE Cro € sai 0. dy )pumo vnd TÜÓayaté y m Qoviwy € QiAaepo, Y) Mimi )pura, 0o« usv'& Es oX. "E 7 QT] ey Toi6 ze moQois Tt C Bam A dom Doa ov oai «c aAx)os QiAos Lo. «eA 2t 9 unstn Quac) a4 n € igver T4c CauXe« Daiyovas , V) alo 9 XoTipO- pod» ei vu purs mwucehw, C ous 0 x ugs Y nn advo eto 2290 9» c» 75 xa. js» PuTXdUy , Tiro) wg Mosy ugp- vveei Tiv qgómsw. Nuui d Jeu uy, 66 morir Pay xa TeÀ*Qr qio ntu 5 oxéc(e y AcxAwmEy ie m Duet € T a» Cio» goixti! dou "locg qo muewpdpw sot- M46 kg Osa» a^ tAeaz Y coto.

Mortua veró funt. Omnia à Demonibus profecta Oracula 5 Vaticimia. Neque ex quo tempore in[lar lucis omnibus affulft is divina atque Euangelica mo- fri Servatoris , aliquis eo ufque in[aniit , ut aufus fft cede illius, quod fibi effet. dilecliffimum , c bomi- num maülatione illos cedem e* [anguinem fitientes , bomine[que odio babentes placare Damonas.. Qualia

| lubenti animo perpetrabant Veteres Sapientes c» Keges, veré Dumonibus addi c» obfeff. Quod weró pra- vi Darones non amplius aliquam vim aut poteffa-, fem , pofl Servatoris mo[lri adventum | babeant , etiam ipíe (Porpbyriu ) qui contra mos. Derno- num patronus extitit , adflipulatur , dum in tracta- 1M , quem contra mos con[cripfit , tali modo loquitur i Nunc veró ipfos admiratio [ubit , fi per tot. amnos Urbem (Romam) orbus occupaverit. Cum uon am- plius ulla prefentia ibi [it /Efcalapis ,' aut aliorum Deorum : nam peffquem, Jeu culius fuit , memo 2 ali-

20 DisskR TATI1O PRIMA

aliquid manifeftum aut publicum fenfit Deorum auxi- lium.

Quz heic ponuntur ab Eufebiosfunt ; primo, Oracula poft Chriftum natum , atque ob cjus in terras adventum; obmutuifle. Secundo, id etiam Ethnicos ac nominatim quidem Porphyrium, cujus verba, uti videmus ; adducit, aperte con- fiteri. Nam quz de Anthropothyfiis feu victimis humanis, non ultra Euangelii deprzdicationem mactatis ; addit, nihil faciunt ad Oracula eo- rumve defectum. Ex iistamen videbimus etiam , quam parüm tuto ; fine juíto examine , fides ad- hibeatur huic nimium credulo , atque incauto fxpius, fcriptori. Porphyrii verba (hinc enim incipiam ) f1 quis ea attente legat ; nihil minus loquuntur ; quam de Oraculis eorumve defectu , ( neque ignorare ullo modo poterat Porphyrius ipfius zetate adhuc multa ac celeberrima fupereffe , per diverías mundi plagas, 2e4se;«. quod cx fe- quentibus, fpero, notiffimum £et ) fed claré fa- tis, de miferiis, cladibus, devaftationibus, peíte aliifque morbis, qux jam lengotempore Urbem atque Imperium. Romanum afflixerant ,. quo- rumque caufas Ethnici imputabant Chriftianis | [ hos enim ipforura ritibus, caremoniisac reli- | quis moribus Idololatriz: connexis adveríos, at- | que irridentes illa quotidie fentiebant, hincque | odium immortale contra ipfos exercebant , ac | quidquid in ipforum damnum ac ruinam exco- | gitari atque agitari poffet, omni molimine contra | ipfos , (praefertim vero , facerdotes Ethnici, quo- rum e re id maxime erat, deleri hoíce Antago- | niftas) exercebant ] quafi ex prepagatione iftius fectze ac Doctrinz , ira atque indignatio Deorum | in omne genus hominum effet effufa. Legamus modo Arnobium ; videbimus , in ipfo libri]

primi:

PRA'u&CCOUR WwcourLnL £5 21

primi principio ; eas fuiffe folennes Gentilium querelas ; ita enim ipíos loqui folitos teftatur: Poffquam effe in mundo geus Chri[liana cepit , ter- rarum orbem periiffe , multiformibus malis affectum effe genus buranum : ipfos etiam celites derelictis cu- ris foleysmibut , quibus quondam folebant invi[ere ves nofiras , terrarum abregiouibus exterminatos.

Eodem modo loquuntur fcu potius Ethnicos inducunt conquerentes Origenes in Matth. cap. 24. Cyprianusinitio libri ad Demetrianum , Au- guítinus plufquam unoloco; item alii: fed Gin- gulari, inter eos, cum emphaí Tertullianus, Apo- logetici füi cap. 4o. cujus verba quoque hic ap- ponam : 24; econtrario il/is nomen fatiionis accom- »odandum eft , qui im odium bonerum ( proborum confpiraut , qui adver[um [anguinem innoceztium conclamant , pratexemtes [28 ad odii defev[ronem ii- le:m quoqua vanitatem , quod exiftimert ommis pu- blice cladis , omis popularis iucomszodi Chri[lianos effe caufa. Si liberis aftcendit im maeuia , fi Ni- lus mom ed[censit in arva y fi celum [fietit y fi ter- ra mevit , fi fames ,. fi lues, flatim Cbrifliauos «d Leonem.

At poftea apud Chriftianos eadem invidià lz- borabant Ethnici; (ive, ( uti poft aliquot Chri- ftianifni fecula vocabantur) Pagani: & cum ipfis fimul Judei, Samaritani atque hxretici [ quorum hzreticorum definitionem dicimus ex C'od. lib. r. cap. 5. ubi Impp. Grat. Valentin. & T'heodof. interalia dicant: H.erezicerum autem vo- cabulo contiuentur , c latis adver(us eos fantlioni- bus facciimbere debent , qui v EI. LEV I ARGU- MENTO à4 judicio Catbolice religiozis e» tramite detecti fueriut deviare, En quo difcordia cives di- duxit miferos! ] quod patet ex Novella I II. Theodoti de Judaeis, Samaritanis, Haret. ubi jta

| B.3 habe-

22 DiÉissERTATIOPRIMA

babecur : 24z diutius perferimus »nutari temporum vices, iratà celi temperie * que, Paganorum ex- acerbata perfidiá , ue[cit mature libramenta fervare. Unde enim ver folitam gratiam abjuravit * unde e[las meffe jejumd , laboriofum -Azricolam im [pe de[tizuit ariflarum? unde byemis intemperata ferocitas , uber- tatem terrarum penetrabili frigore flerilitatis Lefione damnavit? nifi quod ad impietatis vuindicdam tran[it lege [uà mature decretum.

Videhic, quzfo, quàm facile una parsalteram fibi adverfam unius ejufdemque criminis ream peragat: Ethnici fcilicet Chriftianos, quafiante Chrifti adventum , nullz clades , nulla ruinz ; nullz miferi, aut calamitates orbem terrarum afflixiffent ; ac tum demum , neque alia de caufa ; exceffiffent adytis arifque relictis Di quibus imperium eorum [leterat : Chriftiani € contra Paganos ; Ju- daeos , Samaritanos & hzreticos accufabant,; quafi dum illi adhuc fubfifterent ; ipforum culpa totus Orbis jam vergeret in ruinam , totaque natura corrupta & inverfa deficeret , non in poenam eo- rum à quibus ifta mali labes, adveríariorum judi- cio ; orta, fed in illorum noxam quialios fic cri- minabantur. At cui paulo cordatiori hic non ve- niat in mentem illud Juvenalis:

"Aceufat Mamilia dum rea uon eft ? Verum redeamus in viam nobis propofitam.

Clarius adhuc , quam fuperiusoftenfum eft, li- quet y ex ipfo Porphyrio (imó ex ipfo Eufebio Porphyrium verbotenus citante ) eum hic mt- niméloqui de Oraculis. Nam lib. 4.. cap. uit. pre- parat. Euangel. difcimus ex hujus Porphyrii ver- bis, ab Eufebio ibi adductis, eum , uti & alibi ; afferere , quacumque Oracula ullibi reddita fuerint, ea zt0u per Deos , fed per malos Daemonaas reddita : quo- vu; Principem ait effe Serapiz. klinc Soc de-

ucit

DEkOn—aAcvuTs. 23

ducit, unde homines per Oracula illa fallantur, imó ad omnia prava ac ícelefta ; hornicidia , adul- teria; &c. perducantur ; nihil adjumenti vero , fed plurima nocumenta ac damna creduli homines per ea femper acceperint. Quz certe non bene conveniunt nec in una fede morantur ; fed plane difcrepant ; imó contraria funt.

Quis ergo non videt , eum in verbis ab Eufebio citatis, minime loqui de Oraculis eorumve de- fe&u: fed à contra noftrum Eufebium per ea femetipfum fallere ex nimia incogitantia aut prae- judicio ?

Hzc tamen , uti jam jam evicimus, ita nimis temere afferta, ut admodum facile id in docto- rum oculos incurrat, minime gentium ab aliis; de Oraculorum defe&u tractantibus redarguun- tur, /El.Schedio, nempe; P. Mornzo , Hofpi- niano, Boiífardo , czterifve eam materiam di- recte aut indirecte tractantibus; fed ut argumenta fatis valida affumuntur: dum exiis eque temere quam ipfe Eufebius , oftendere nituntur Orscu- lorum defectum & circa Servatoris noftri pati- vitatem , & ob nativitatem iftam;accidiffe. Ideo- quenunc afferunt, nato Chrifto Oracula, acno- minatim quidem Delphicum , filuifle; nunctem- pore Hadriani Czfaris , nunc alio; nuncdenuó ; perduraffe quaedam illorum ufque ad Julianum Apoftatam : cum fubinde & de Delphico dicant ; id jam ante Ciceronem (ipíum Ciceronem ci- tantesteitem ) cefTaffe: nec fibiullo modo con- ftent, fed , fineullo debito acjufto examine , at- ferant quicquid fere ipíis de iis occurrerit apud Veteres : atque inde modo affirment; modo ne- gent, modo dubitent ; denique , atque hzreant; quod fuos nimis fecure fequantur Duces, qui nec ipfiübi magis conftant.

B4 Imo

24. DisskER TAT10 PRIMA

Imó magnus ille P. D. Huetius tom. fecundo, Propofit. 9. cap. 4. difertis verbis tempore Chri- fti plane obmutuiffe ea alferit, ejus verba funt: Huc aajungendus Oraculorum defecfus , cujus cau[am euriofà ferutati fuut , cum alii firiptores , turn potif- fimum Plutarcbus : ex quo difras, PAULATIM EA CONTICESCERE COEPISSE; AD CHRiIsTI USQUE TEMPUS; QUO OB- MUTUERUNT: qQquaf fratlá tum penitus De- monum vi, filentisque ipfis impofito. Àn vero talia nos doceat Plutarchus , imó unquam fomniaflc videatur, videbimus paulo inferius. Ifaacus quo- que Voffius in tra&atu fuo de Siby//izi ; (quod mi- reris fane in hoc tanto viro ; actam plurimz le- &ionis tamque acris judicii) s wazifeflum fit , on potuiffe bec ab aliis quam a Tudeis oulzari qui fub momiue fatidicarum mulierum ,| quarum apud Gentes magna c[fet. auctoritas , ea iu lucem edidere , que ipfi à Prophetarum fuorum baufiffeut Oraculis.. Nec fucceffus borum defuit Vaticiniis , e quidem tagtis, Ur (NB)c s TERARUM GENTIUM PROTINUS CESSARINT ORACUL A.

Vide fis hic mecum ; Lector, quam muita à multis pro veris affirmentur, quz, íi modico fub- jicerentur, examini hifce affertoribus ip(is ne fpe- ciem quidem ullam veritatis habere viderentur. Sed itafit: Viderint titulum libri Plutarchiani de Oraculorum defe&tu : quid opus ulteriuslegere aut perlegere librum ipfum , cum ex titulo folo con- cludere quis valeat, Oracula; jam Plutarchi tate ; defeciffe. Viderint Eufebium citantem Porphy- rium, quid opus verba ipfius examinare Porphy- rii? Itane mendax fuerit Eufebius , itave aut hebes aut ftupidus , ut intelligere nequiverit, quid Por-

phyrius de ea re vel fcripferit vel intellexerit? & licet

LE QuER A CUL IJ 25 & licet ipfe quoque adducas illius verba uti haben- tur apud Euíebium ; nonne fuffciat ea fic intel- lexiffe ut Eufebius illa intellexit ? Certe fi hoc mo- doagamus etiam cum iis quz apud Ciceronem , Plutarchum , aliofque habentur , aut ex iisab aliis Citantur, nec ulteriori examine defungamur; longe commodius ac minori negotio fcribimus libros, quam fi laboriofe admodum inveftigemus, an bene vel male citati, intelle&ti, aut ver(i fue- rint Porphyrius, Plutarchus, Cicero, Juvenalis, aliique; de quorum verbisoriri poffet controver- fia: quam pauci , interira , lectores inquirunt & rice examinant ca quz fic adducuntur ; ac non po- tius credunt hujufmodi fcriptoribus? interim pa- titur verita. Sed à quonam tempore hoc no- vum fuit?

Verum redeamus ad Eufebium, ac videamus quam firmiter fecundo argumento, ab Kthnicis ex Plutarcho , defumpto, demonílret Oracula circa Chrifti nativitatem defeciffe: illud autem quod tam avideomnes fere arripiunt ; eft Hiftoriola illa

- feu potiusfabula (ut ftatim oftendetur) qux nar-

ratur à Cleombroto in Dialogo de Oraculorum dete&u, hoc modo. Us 8 «vers Tuv muwrws &xdxod Aer «ydy5s gx ape uà aAnQoYO , Au ULL E $ PrmeQe, s «€ UAGY ioi 2dax nene , E:- seus Lo Lo TTD , E u9s mAims C duoxaAQ» yep plis: Os tQ"; zMTE AVAÍAY eis Im Acxe Pm Odvat "PP ree nexu € eux enGa ms dye txrípus dà wi. c mu Eseyat2teg vicus meat 75 avoue » C "loe veuiy letresd; T qne YVuéxx IIa- Ea». toengagtrap di Es Ane xc, mv) ds à € m»er t Aearasores orones dU ovis xn mis urs Y YloZar &xwoQ qyeq. Ones» dO» Bo$ «eASsvTÓM ces Dow uos Cen" e Oap ss A' gemi o ho xvotenms , 8d 7 ietAsdre mu» 30A O 7roDNois amr. drójglOe. Cg ado wr x Axe vfn

B 5 $iu77-

NE

26 DissER TA TIO PR1MA eem, "é dV tbroy Varakdce, T qwASrmt xdkeyo, Umlevas(n Tha duvdu cies , n y ovy jaw x, Ti lla- Aute, «mufaAor on lay à Migeg qyuut, TET dXW- cu£(x; à Emipens tQn vrtv(ag c2 mAafye , € didoyros £nUTois A499 , evre moviruq BÉNIkoy ci TU. geo ge Terry poor eire pu zo wr Qgy gveiy y. &N ix» x75, )w4 T Oa- KE» ix» ddp gj mwóUuue » o Ae drUxbxw xorTU) vhuspsias d € 22A une axe Tiv (osrov ojuopduus » Mae à wes. de H» t iG XT, To Ila 2tg , ve Tvo0 4 D» UrrO- , sTc xAvdiy B» , ex atvuvme BAEzovs qv Onus» «ze95 7) y la «Té» , rp XxWcty P ok 6 ponts zy Tux. € oue 2 amu gouduay «dT, € jetox, pt- 24» WX trós, m2 TION» SE 49)» ego duo hr em put- pay pov. oia; di L7 ep ai my rteoy TU y P] TuS Ty Aépov c» Paus OxtOud 2v , € T Onpür ojoteX pii- mum Or vx ViotgAM Ka/czco o. Tw d mee Aeya T TiGtesoy 5 ast Dlgmuo?uye 1) utem Ata llawós emgQet» di TSe RA eov QuAoMeyxs CviysES vv- qug Uy ' Eous € IIevceAo7o; 2efjuuidpor. à 145p £g» oí- Ara» da € T ompóvnoy cuius Mo pTQgS » Argus Ey 2eeovi ^ ax x X9 0s.

Quz fic vertuntur à Do&tiffimo Turnebo: De Duinomum porró obitu marratiouem quaudam de bo- ine nec [lulto mec vano accepi. Nam ZEmiliani Rbe- toris , exquo nonnulli etiam veftrum boc audierunt ; Epitberfes fuit Pater , smuniceps meus, Grammatice Profeffor. Is narrabat quum aliquando Ytaliam cogi- 7ans navigium con[cendiffet , quod uon folum mercium magnam vim, fed vetorum etiam magnam turbam ferret. fub. "vefperam ed. Ecbinades infulas penitus flatum frluiffe nacvique im falo fluitaute , c tandem ad Paxas delata , plurimis tum vizilautibus , multis etiam po[t cenam compotaztibus , à Paxis repente vo- cem auditam cffe ,, cuju[dam Tbamum iutlamaztis. Ere: autem Tbamus ZEgyptius cubernator multis qui in uavi eraut nomine ignotus, Bis igitur iuclamatum

fluif-

Pg QOuUACUL I! 25

filuiffe y. tertium vocanti paruiffe : illurm majore vocis contentione impera[fe , ut y cum ad Pafodes pervedfus effet. Pana magnum mortuum effe nuntiarent. Hoc audito Epitber[es cou[lernatos omnes fHupore dicebat. Suumque deliberarent quod imperatum erat , faciens dum elfe nec me , bac de ve fic Tbamus cen[uiffe s fa flatus [piraret. fileutio pretervebendum effe, [m à ventis effet eo in loco quies C tranquillitas , quod au- diverat effe predicaudum. lgitur ad Palodes perlatis , quum aura nulla effet mec unda , profpettantem puppi Tbamum exclama[fe ut. audierat ,| Pana ma- gnum elfe morzuum : continuoque quum vixdum finiif- fet; (ra effe iugeutem non unius , fed multorum , gemitum admiratione mixtum : € quod multi adfuif- Jént narrabat rei famam celerrime diffpatam effe Ro- me, Tbamumque à Tiberio Cefare accer[fitum : Ti- berium -veró u[que adeo buic rei fidem adjunxiffe , ut quis ille Pan effet , interrogaret c quzreret. Deocios veró bomines , quos circa fefrequentes babebat ,. cen- fuiffe Panem eum effe qui ex. Mercurio c Penelope zatus effet. dtque bec quidem Philippus , quorundam etiam qui aderant memoria atte[lante , qui de ZEmi- liano Seue [e audiviffe dixerunt.

Fabula hzc , uti revera eft, ficutex fequend- bus manifeítum fiet, ab Eutebio non folüm ci- tatur, fed etiam à viris jam fupra nominatis ( at- que etiam à Joachimo Oudaan in Dialogo quar- to de Potentia Romana, five, ut Belgicé libro huic nomen dat , 5e X$ooifce JDogentDept/ pro vera habetur Hiftoria: ac quidem przcipue quod prztenfa ifta Hiftoriola dicatur T'iberii Cae- faris füb Imperio contigiffe, adeóque cum tem- pore mortis Servatoris noítri ipfis congruere vi* deatur ; ad cujus mortem & Boiffardus & alii hanc Hiftoriolam referunt : ad Dzemonum feu Diaboli mortem , ratione Oraculorum ; ut quz

antca

58 DissezR TAT 10 PRIMA antea longe magis vigebant , alii: quamvisalii de- nique aliter hzc interpretentur & applicent.

Ex hifce audiamus ; quxío , primo loco Boif- fardum in hunc modum loquentem , libro de Divinatione & Magicis przítigiis: Suida; exi- f'mant vocem illam locutam fuiffe de Chbrifi Serva- forismorte : cum audita fit anzo D ECY MO NONO Loperii Tiberii Ce[aris , quo Chriflus crucifixus eff. Et bunc credimus univerfa uature, cy totius mundi Dominum cr formatorem , verum Verbum Dei , per quod Deus onmia creavit. Et ipfi Aréades Pasta vo- caYunt aw d vus Koenor: ton folum [yl'oarum Domi- mum , fed univerfa [ubflantie materialis Dominato- vor) (ut fcribit Macrobius ) cujus rnaterie vis uni- ver[orum corporum , feu illa divina [imt , fve terve- flria , componit effemtiam. 14deo Pan dicfus eft Deus uaiver[. Neque vaale fufpicamtur multi (frve fuerit edargeli boni , five Duemonts alicujus ) per Pana Ms- gnum intellexiffe Tefum. Chriflunm ,. qui [ub Tiberio paffus eff... Nam e Deemones [epius uera falent prolo- qui s verbis tamen ambiguis, u bomines magis ac maris im erreres inducant.

Mirum fané fi per Angelos bonos hzec fuerunt annunciata, neque Thamum neque Epitheríen reliquofve vectores, aut aliquos faltem inter eos neque ipfum "T'iberium , nec quos fuper hac re confulebat Sapientes, nec denique ipfum Z7Emi- lianum, Plutarchum aliofve, quibus hzc narra- runt tanto poft paffionem , ac prxdicationem Euangelii Jefu Chrifti , intervallo , conje&tafle ea de Chrifto Servatore noftro fuiffe prolata.

Aft fuerit vox Daemonis, ut hominesita ma- gis ac magis in errores induceret , ( ut alii volunt ) €ui ufui ipfi hzc proloqui folüm inter iftos homi - ncs qui ne minimam quidem Jefu Chrifti noti- tiam habebant? ac quidnam nocuienti accipere

pote-

px Uxa4curuü Ns 2g

poterat Doctrina Euangelii , f: Echnici crederens Magnum aliquem Dazmonem , five Pana illum (qui nunquam fuit) five alium quendam mor- tuum efíe? ac cur non potiüs € contra vereri dc- bebant; fi tale quid annuntiaretur ; hoc in ipfo- rum, non Jefu Chrifti, damnum cedere debcre: cum ita de propria Religione Ethnici, ut dubi- tare inciperent , induci poflent atque ; audito Euangelio , co facilius ad illud trantire delibera- rent: praertim cum inde minus mirur ipfis vi- deri deberet, Filium Dei mortem obiiffe ; co quod & ipforum Dazmoncs idem paterentur?

Acquomodo Diabolus per hzc verba , de Ma- gni Panos morte, ita praoccupare potuit Aures hominum , quo minus intelliperent aut crede- rent, (utalii putant,) mortem Chrifti; cum Hi- ftoricla bzc à Plutarcho, ut communi mundo minus nota ; iifque quibus eam fub perfona Phi- lippi narrat; ignota , adducatur ?

De Dxmonum morte , aut ad minimum per- petuo filentio Eufebius aliique hzc interpretan- tur. Hinc Mornzus , poft multa alia quibus Defectum Oraculorum circa & ob nativitatem Chrifti adítruere nititur, (etiam ex ipforum D:e- monum przteníis Oraculisaut refponfis) narrata denique Hiftorio!a illà de Epitherie; ( quam me- morabilem vocat Hiftoriam arque ut omninó ve- ram eX Plutarcho allegat; ) h&c addit: Mais re- marquons que ceftom foubs Tiere , fenbs lequel fut erucifié efus , €* que ce Pan e[foit um des prixci- paux Demons des Genzils : comme fe voit par [on Oracle ,

REN TE vokEUx Ó MORTEL, A PAN LE DIEU CORNU, SAUVAGE ; CH£- YRE PIED, c.

Et de fait à Diocletian Apollo refpond , que les

j*ji es

2^ J [z

EIS DisseR TAT1O0 PR 1MA' Jules le vendent muet ;. c le Preflre lui dit 5 quepar des ju[les il entendoit les Chrefliens , dont il fe mit à les per[ecuter , cc. Latina ( pro ut ab ipfo hzec ex idiomate Gallico in eam converfa funt) itafonant: Nozemus veró ub eodem Tiberio crucifixum "Jefums Pana vero iu gentilitiis Demenibus infiguem locum tenuiffe ut ex ipfius Oraculo apud Porpbyrium liquet. Xcvasse; Bae goio Bunors Drew he Eotyay VAvtV(g xgT. pto xHgA xpalou? , CC. PAN AUREIS CORNIBUS TRUCIS DioNvsri MiNIsTER,

GRADITUR PER MowN TEs S1Lvo- SOS, &c.

Itaque re[poudet "Apollo Diocletiamo , ju[los illi os ebrurare , quo minus oracula edere poffit : cà» Sacer- dos ju[fos Cbriflianos interpretatus eff , quos idcirco Imperator perfequi c&pit. | Conferat quaeío Lector ambarum callens linguarum hzc Latina cum Gal- licis quz praccedunt , ] Petrus Molinzus veró qui alias ( ubi tractat de Oraculorum defectu, in Vate fuo lib. 3. cap. 11.) ceteris cordatior eft. Non dubitat etiam , poft tabellam hanc narratam, fequentia hzc ei fübjungere :

Huic narrationi fidem creat. circum[lantia tempo- rM: incidit enim bec res in tempus quo Chri[Ius mor- fuus efl. Eflque verifimile ejulationes Daemonum iude ortas , quod [cirent morte CEri[l Satana regnum con- cidiffe. Ef emim Fan-vox aptiffirna ad fignificandum Dominum univer[i qui efl Omnia in omnibus , ut ait Paulus X Cor, 15.28.

Vide hic jam aliam caufam : Diabolus nimi- rum qui ipfe per fe hzec non poterat fociis fuis; qui hujusrei nefcii erant, nuntiare, fed miniíte- rio hominum ad hoc opus habebat; nere

cc

Bx OnAaculidm»s ir

hzc Thamo ; atque hinc, poft rern illam i pfis nun- ciatam , tam nio ejulationes. Sed relinquamus ipfi hanc verifimilitudinem.

Quis enim e Plutarcho, licet maxime ponamus Hiftoriam hanc effe veram ; nobis oftendet eam, tempore pailionis contigiffe ? cum ipfe Plutar- chus folüm dicat: Is [ Epztberfes ] marrabat quum ALIQUANDO Italiam cogitaus , c. Ettamen audacter admodum Boiffardus afferit, /oc eo ipfo «nuo 19. bpzperiü Tiberii Cefari fuiffe factum.

Optandum effet , fane homines tam multa le- cionis , atquealias; quantum apparet; minime malos, non tam in traníverfum actos fuiffe aut ftudio partium , aut afferendi apud alios , id quod ipfi tam libenter credebant efle verum ; ut non contenti iis , qua feu vera, feu falfa apud alios invenerant, fui muneris efle putaffent , multa illis affingere.

Cordatior hic Baronius; qui, dum ad annum Domini noftri 34. hanc recitat fabulam , utitur hifce verbis : Quwaliacunque fimt , fides efto penes auctorem , «tc. Et [ane quidem fi vei geffee fidem adbibendam effe putamus. Sed cordatiores adhuc Centuriatores Magdeburgenfes qui Cent, 1. lib. 2. cap. 15. hzc plane ridicula eftimant, dum de Eu- febio hzec ex Plutarcho in teftimonium adducen- te dicunt: Ui e 4e Pane fub Tiberio mortuo ridi- cula zarrat.

Habent igitur cam narratiunculam , uti revera eft, profabulà: Atfi fabula hzc fecundum Boif- fardum , Molinzum , & ceteros pro vera Hifto- ria it habenda, eo quod Plutarchus tantusVir, eam pro vera Hiftoria narret; cur non & ea, qua fe- quitur ibidem , ejufdem ponderis aut veritatis ha- beatur ab iisqui hic non folüm Plutarchur , fed & Eufebium citant ? Eufebius enim eam non

'omit-

$2 DissERTATI!OPn1MA

omittit ; quaf; j ejufdem cum jam recitatà veritatis , uti & certe eft, ac merito illam nullo dato interfti- tio fubfequitur : ita enim pergit : o X Avpiirea fQs T wt. ala BeeTlasiaw xeu? eia us ipvjue mreeadMs 5 m» Cis: Ed "24 Hed» ovo iC Ou; qoAdUgo, PY e Tis iss CA. Xj fas $ Ótia » my 7j y Banus , e6 Tiu ffi nes tdolo, HE T ILE Vyueno 6 moss Ur*uYQu » ispus 3 el d uus mrmis An Dpsraesy ovas. Quo [dps 5 j aéTS resi , eV Yv- e plo r2 Tin epe , x d r0 46 Jniax, 2) av 4 us xg bp ved x 77 civ atuewges. tre (Ds- Lid P] qq: Té; yu4014 7t$ » TO xgeiovórav avos ex Aen]is 2:29vtv.. às ea Avyy iran Gad Qua Üenty Ed» €, e Codi. On 3 qa Xeis 2u7mgós Egi y Tas (AA Joxai vas dp dvo De epis etudes G GUTES add " 2 o veziceis eu Toy V) d9veaj mobs [dp ds voee LU uo (a x94 GaAs qiem5m ; quiis àr Aepnois mia &tggs Qap uer sar. CXG dL eive vast CA 5 my Keórer «a v ep leq Qpscsidpor Vui E Peixone agddirma. dir pir

J aw d vzvor ppm y zohzs ^ «A eU TOY eral Aoupgyas ànudys s; Jeggesrorlas. YzoAaGa i à KAtipa- epo 1 , Eje tp (59x) 15 OS qum DAY. Apxol à «ctos lo) Xxateow , Tw ndiv c»owl doX , €XC.

Demerrius autem uarracit eorum iu[ularum que Junt propter Britanniam, plera[que de[ertas ac [paras effe , queris nounullas Deronibus «5 Heroibus effc dicatas. Sefe autem coguo[cendi cau[4, Imperatore it- Zente, 4v pis. ad unam de[ertis proximam y paucis babitatam culzoribus, quos Britauuis facro[ancios e imviolatos omues eJe : mou multo autem poftquam eo vezi[fet fedam cwli perturbationem qb prodicio[am zempe[latem effe coortasm : procellas in abruptum lap[a cecidiffe , Byeedrilbh fubainum jacfus fuiffe : quibua fedatis infulanos dixifft , aliquem? ? pra [lantioribus interiiffe. Nam ut lucerua dum accenditur noxia nemi- zi e[l y dum extinguitur y voultis tetrum odorem afflat ;

fe

Dàk- OQ mA cv:.6t: tf 33 fic animos smagnos dum. accenduutur y propitios e» in- zoxios effe s dum extiugumtur c intereunt | [epe- numero , ut modo , ventos ac procellas suifcere , inter- dum pe[lilenti lue celum inficere. Tam vveró infulam illic quandam effe, im qua Saturnus carcere claufus à Briareo cuftodiatur fopitus : [onum enim illi effe pro viucule. Multos autem ei Daemones effe circum pedes atque fervos. Tum Cleombrotus , ipfo etiam talia que- dam inquit commemorare poffoa : nunc fatis eff pro- pofito gibil repuguare , cc.

Quz heic obiter notanda veniunt, funt verba illa Mornzi ubi de Pane loquitur : Ez4e ce Paz efloit un de principaux Demons des Genutils, cc. Vel utin verfione Latina habetur, Paza iz Geztilitiis Damonibus in[gmem locum temwiffe. Aft Pan ille Deus Arcadie , quem Virgilius Poeta inducit Saz- guimeis ebuli baccis mimioque rubentem , minime ex Dis majorum gentium , fed ex plebe Deo- rum erat. Hinc Ovidius in Ibin; poft veríus hos ;

Di maris cb terra , quique bis meliora tenetis ,

Inter diver[os cum Jove regua polos , cc. Poftea fübjungit : Vos quoqu& PLEBS SUPERUM Fami » Saty- rique , Lare[que , Fluminaque c Nympha Sernideumque gent. Imó & Pan ille de feipfo , Nos vapbe fumus c pufilla ; Culti ruris minima. —-— Unde non mirum fane Simichida , apud Theocti- tum, ut rufticum, canere in hunc modum:

Tér uni Io Ó pe Aas teo Ov zy "m Aes.

M , 4 1 E E ,

Ax» xemio QiAas s 10x tzeimonis ,

» » 3. "XS « ^ ^ " y»; AE

Ém ds ap à DINI" à pgjouié, eius OQ. m

À K £T.

34 DissERTATIO PRIMA K LP (Jp. amo0 seio , à Yon QíAt , uz vo t; rose A'pradvxoi CXÍNNOACIV ^O «AóUpgs vt € gus Tenit. ugesioduev , óTE npe mL mue L E; dj aus vdücets , XS pd gin Trl 6 Uyec3t Aaxvoudy O- XVaTOAO y € ey xdasei xal aUQsis. 3 ; B ^ Ey , » , / E«s e Har 5 C) &otai x euo Mtoxu, Éópoy 7rie zw» TrlegMpdp 9o». Mv)t a px18* Er 2 fel ai mi; AR vopudoose Iérez vo BAsuva", $j5 sut NédAQ» cgo s.

^

Hunc mibi Pan, Homoles amabile folum qui for-

Litus es , Noz vocatum illius cbaras in manus fiflas : Sive is eft tener Pbilinus , five qui[piam alius. Et , fi becfacies , 0 Pan Chare me tepueri "Arcadici [quillis [ub latera qo» bumeros Tunc flagellent quum caraes pauce ad[unt : Sin aliter auuues y tunc per totum corpus unguibus Mor fus [Calparis , c im urticis dormias. Sis autem Edonorum quidemin montibus byeme mediá , Ad Hebrum fluvium ver [us, prope Septentrionem : ZE flate vero ultimos apud /Etbiopas pa[cas , Sub fcopulum Blemyorum , unde uon amplius

Nilus videri poteft.

At Paz illum , objiciat quifpiam ; apud Arcades, uuiver[e fubflautie materials Dominum babitum , | ex Macrobio videlicet ; qui ita de Pane Saturnal. | lib. 1. cap. 22. Paz ipfe quemvocant lauum , [ub boc babitu quo ceruitur , Solem [e effe prudentioribus per- uittit intelligi. Hunc Deum Arcades. colunt appel- lantes qw & Ute xdguoy : 02 Syl'varum Dominum , [ed univer[e fubflautie materialis Dominatorem figuifi- cari volentes. Cujus materie vis unicver[orum corpo- "un feu illa divina feu terrena [int , componit cffeu- tiam. At Pan ille Myfticus diverfus longe à Pa- ne ifto qui Mercurii ac Penelopes filius aud c

ec

LI Li

ID € cO RaAcUuLri-m 35 Nec talem Myfíticum Pana fomniabant fapientes ifti à Tiberio accerfiti (fi modo unquam accer- fitifunt: imo reverànunquam funt ; quia puram putum figmentum ac fabula eft tota hzc Hifto- riola) quum univerfi Dominus mori ( hoc eft interire) minime queat. Dum & contra quicquid natum fuerit denuo moriatur.

Quam gemina autem funt hzc illis quz in Phi- lopfeude fuo , ac vera Hiftoria, narrat talium fal- fus derifor Lucianus! ;

Videmus ergo ex hifce quam facile fe duci finat Eufebius , umbramque inanem pro vero corpore perfequatur , multique alii eum in talibus fequan- tur , nec fufficere aut fibi aut aliis exiftiment, niíi & de fuo aliquid addant. ^m

Non felicior eft idem ille Eufebius, in eo quod Victimas humanas, poft Chrifti noftri adventum non amplius mactatas ; fed hoc genus facrificii abo- litum, affirmet. Nam Tacitus; Plinius, Plutarchus ac Lampridius non folum , fed etiam Sidonius Apollinaris, Procopius aliique ipfis longe junio- res, contrarium plané ; ac quidem de fuis tempo- ribus, teftantur, de Germanis, Suevis , Britan- nis, Perfis; aliifque pluribus populis; oftendunt- que hzc horrenda facrificia ufque ad Juftinianum ; imó & ad Henricum Aucupem, perduraffe. Quod vero in ipfa urbe Roma ufque ad ipfius Eufebii ztatem hac peracta fuerint, patet ( ut Teertullia- num ac Minucium Felicem, qui de fuis tempori- bus id teftantur ; praeteream ) ex Porphyrio & La- Cantio : Porphyrium etiam ipío adducente Eu- febio , in libro de Laudibus Conftantini , hiíce verbis utentem : AX' 2n :) vu) às &yvoci T al pa 24 o 7r2uv T7 9 Aunzeis Ais IP eQuytac auo &r- Jpezrv ,. Sed etiam nunc quis ignorat » in magna illa

cz Urbe

36 DissER TATY0 PRIMA Urbe [ Romi] 7ovis Latiaris Feflo pro Vittima ju- gulari bominem ?

Addamus huic Porphyrio, qui ante Eufebium vixit; Lactantium Eufebii contemporaneum ; qui de fuo ( Lactantii nempe, adeoque ipfius Eufebii ; ipfique fatis noto, uti ex Chronico patet) tempo- re ; hoc ipfum quoque affirmat, lib. r. de falía re- ligione hifce fequentibus : Z4pud Cypri Salaminuem bumanam bo[Ham ovi Teucrus immolavit: idque [a- erificium po[teris tradidit. Quod eff muper Hadriano imperaute [ublatum. Quibus pauló póft fubjungit : Nec Latini quidem bujus immanitatis expertes fueruut. Siquidem Latialis Tupiter (N B). etiam nunc fanguine colitur bumano. Quibus addamus poftremó & Pru- dentium : qui libro 1. contra Symmachum;

Incaffum arguere jam Taurica [acra [olemus :

Funditur bumanus Latiali iu suuere [anguis , &c.

nunc & crede Eufebio abíque przvio & cx- acto examine. Extalibus enim exemplis ; quze plu- ra dari poflent , facilé quivis queat cognofcere ; quantum fidei fit tribuendum iis, qux de Oraculis eorumque defectu fcribit: dealiis etiam proceden- te noftro difcurfu videbimus.

Sed uti argumenta pro Oraculorum defe&u pe- tuntur ab Ethnicis, ( quo fucceífu jam examina- navimus) fic etiam pro ea fententia in teftimo- nium adducitur ipfe Diabolus : qui alias menda- | ciorum Pater ; tamen hic coactus veritatem con- | feffus fit. |

Edidit ergo; uti volunt, diverfa Oracula ; feu| refponfa ; de Oraculorum defectu non folum ; fed] & de Chrifto Salvatore noftro : imprimis ta-| men illad , tam ab omnibus fere decantaturm ;| quod Augufto Delphis fcifcitante eum dediffe per hibent.

Nimirum Suidas, Nicephorus & Cedrenu

(quo

BUESOUSRCA C vULCI

(quorum poftremus etiam illud ex Eufebio citat, quanquam , faltem hodie, id apud eum , quod íciam minime inveniatur) narrant Cxífari Au- guíto, hoc fuiffe redditum quum, jam Senex & anxius de fucceffore, profectus ad Apollinem Del- phicum Oraculum ejus fuper ea re confuleret ; cui- que poít iteratas Hecatombas caufam taciturni- tatis zexsizis illius inquirenti , datum hunc fequen- tem, tradunt, refponfum. Ilo; ÉGpgiO- xiAtTOÀ uut Ürois uotwoosoxiy dyaoyuy To, 06 Quo» atoDumeiy X PO TEPPNY i*t£oX Aeczor o2 aiydy one Qogiuy put mipar Me puer Hebraeus , jubet binc, Rex ille Deorum Tartareos remeare domos 4. bac ede relicda. Pof erga ora teneus, altaria no[tra velinquas.

Ita in differtatione 33. de fide Divinationibus ad- hibenda vertit Joh. Maria Maraviglia, alii aliter. Grzca verba fic exprimit Suidas: Nicephorus ta- men in primo verfu pro 9e; legit (uti & Cedre- nus) Oz; additque in fecundo «, fc. poft zej»;- c4»; ltem zi?^; pro ziX»; pro quo zià» Cedrenus ícribit à»: qui & poftremum verfum fcribit , (fal- tem in editione Grzco- Lat. Bafilienfi.)

A91 Aumiy eu un impu, c cum ceteri habeant : Aoizroy a712y 159v. KC.

Quos verfus fic ( ratione metri) malé conceptos; alii, ex recentioribüs hujus prateritique zevi Scri- toribus, diverfimodé corrigunt. Hinc magnus ille J.Scaliger; & poft ipfum , 1(aac. Cafaubonus re- Jiciunt vocem «xi; & legunt Eéeeie xiAczmd pé O5; , &c. Ubitunc verfus quidem conftat, fed to- tus ille puer , ac tantus quantus ille cft aut fuit un- quam evaneícit ; feu ide Metámorphofi fubita

3 in

"1 DissER TAT10 PRIMA

in Deum mutatur: qui tamen , citantibus Nice- phoro ac Cedreno, & pucr fimul & Deus prz- tenfo ifti Apollini habitus ac nominatus fuerat.

^ Sic in fecundo, i5 oA» zr »uv oie ixsoX tertium , (quem pro duobus prioribus aff&to ; poft Eufebii tempora , habent ) cum Cedreno legunt: Schedius, ficut & Peucerus ; legunt in fecundo quoque x IR UL i*£aX , ac tertium hoc modo , Aeizv» aii: evydv cm. 8odv dusmipsav: ubi Peucerus tamen, in fiae , z;ecreeeio» habet. Unufquifque, fcilicet ; pro libitu ac guítu , verfus iftos aut concinnat ; aut transformat.

At ; dicat forfan aliquis ; transformatio illa non impedit, quominus fint vere Diaboli veríus, fub Apollinis nomine Czífari Auguíto editi. Nam ta- lis aut non multum diffimilis diverfitas occurrit fxpe, vitioexfcriptorum aut fciolorum ; in aucto- ribus minime fuppofititiis ; eave fufpicione la- borantibus. Atque hinc tam divería corrigendi emendandique prurigo inter hodiernos oritur Cri- ticos. Fateor. Sed coní(ideratis quoque iis, quz jam dicturus fum , puto eam diverfitatem , quze in verbis hifce prztenfi, five Apollinis , five Diaboli comparet ; fore quoque notam mani- feíitam male mercis maligné nimium credulis obtrufz.

Verum addamus antea & ea qua huic fabulze adduntur, per eos qui ipfam nobis narrant: Au- guftum , fcilicet cum hoc refponfo reverfum Ro- mam , ibi in Capitolio erexiffe magnam aram tali inícriptione Latinà ornatam: H c EST ARA PRIMIGENITI Dgr. Que vox Primigeniti tamen nullibi in pretenfo ifto Oraculo comparet: fic ut eam inde minime haurire Auguftus Cxfar potuerit: unde etiam tanto magis patet impofto- ris, qui hxc primo confiaxit, mendacium: Sive

hic

Pz On4cor f 39 hic Suidas fuerit , five aliusquifpiam ; à quo Sui- das nimisavide hzc haufit.

Hodie ; quod fciam , nullibi hoc apud Eufe- bium ; ut jam di&um eft, invenitur. Suidas pri- mustradit: quem poftea Nicephorus & Cedrenus, atque hoíce iterum recentiores, ficuti funt. Sed ponamus cum Cafaubono , olim in fcripto aliquo Eufebii hzc extitiffe;, quoniam Cedrenus ipfum citat auctorem , rejiciemus tamen illa tam ob ra- tiones jam datas quam hafce fequentes.

Primó enim non filuiffent hzc in Apologeticis fuis Juftinus, Tertullianus , Theophilus; Tatianus aliique Scriptores Ecclefiaftici: ut qui omnia qu ab Ethnicis eorumque moribus aut actis defumpta pro Re Chriftiana afferre poterant, avidé admo- dum, ac quandoque majore cum Zelo ( bono licet) quam judicio, arripuerunt, & contra Ethni- cos ipfos defendendz Doctrinz Chriftianz attu- lerunt.

Secundo quod hic non magis credendus Eufe- bius effet, quam ubi de Acrofttichide Sibyllz tefta- tur apud Ciceronem ejus ficri mentionem : quum ex illa Acroftichide videamus eam opus efIc ho- minis per otium in Mufzo fuo aliorum credulita- ti illudere ftudentis: ficut & fucceffum nacta fuit ifta fraus, non folüm in Eufebio & Auguftino, fed & multis aliis eos hic nimis inconfideraté fe- quentibus. Nec magis hic credendus effet Eufe- bius quam ubi refert ( quod tamen & poft ipfum fecit, eodem errore, Hieronymus) Flavium jo- fephum fcripfiffe, eo tempore (atqueeodem quo- que die) quo crucifixus eft Dominus nofter Jefus Chriítus, ex adytis Templi voces erupiffe dicen- tium , Migremus ex bis fedibus: quum tamen con- ftet ex ipío Jofepho , eum minime hanc hiftoriam referre ad tempus Paffionis , íed ad poftrematem-

C pora

49 DisseR TAT 10 PR1MA pora obfidionis Hierofolymitanz , quz annis cir- citer 40. pofteaaccidit.. Eufebius tamen , quamvis «que bene, quam nos hodie, in Jofepho, quem legerat , niti plane caecus , videre id potuerit ; ita lo- quitur: "Jalois 7O- b izec xL qi» ew ipte qn; 8 Kvpss Puupatus x vzu Mud eX did (eem Qu- Y4s «)páus they Eoo 208 7. iem riT& 9 ie8, ME T A- PAINQMEN ENTEYOEN, 7ofepbus uarrat y eo ipfo (INB.) die, qua cruci Dominus affixus fuit , primà Jositum cepiffe, smox verü magmam vocem ex adytis Templi faifle auditam, MIGREMUS HINC. « Verum uti modo dictum eft, non invenitur hzc Hiftoria magis in fcriptis Eufebii quam ea quz ab ipfo de tempore Paflonis referuntur, in fcriptis Jofephi. Crederetamen poflet aliquis hzc aliquan- do in Eutebii uno alterove fcripto extitiffe; nec verifimile effe id abfque ratione aut veritate tam audacter afferere Cedrenum. At non novum eft ta- lia inveniri ab ipfo citata quz nullibi inveniantur : aut fi quando inventa fuerint, folüm extitifle ea in talibus fcriptis , quz pro falis ac fuppofititiis en ante multa fzecula damnata fuerunt atque abo- lita. Hoc patetex infulfis iftis fabulis, quas ; uti ex Clemente Romano illo; quem Sanctus Apoftolus Phil. 4. v. 3. nominat zzer cooperarios [uos cà quo- pum momiua [umt im libro vite , nobis narrat pro ve- riffimis hiftoriis: & ut alia multa praeteream ex il- lis quze narrat de Simone Mago ; ipfiufque mira- culis ac difputationibus cum Apoftolo Petro; fuif- íe nimirum ad fores iftius Simonis canem prz- grandem catena vinctum , cujus opera Simon arcebat quofcunque ad fefe accedere nollet; id- que primum Miraculum occurriffe ad Simonem intraturis. Petrum vero cernentem canem ita effe- ratum. & afperum , ac cognito multos ab eo fuifle

interfectos quod ante jutfum Simonisco ingredi ellent

px ORaAcCcUL Its 4I

effent conati , ipfum apprehendiffe, folutumque ad Simonem intrare jufliffe, & uti, humaná voce ulus , diceret Petrum fervum Chrifti cupere ipfum conventum : quo audito , canem ftatim intro ac- curriffe, atque ita effe locutum : adeóque obftu- puiffe eos qui tum temporis Simoni aderant ; ac percontatos , quifnam ifte Petrus ; & quaenam ejus cílet tanta poteítas? Simonem vero refponditle , non debere hoc ipfos ita mirari , nam fe idem effe praftaturum 5 ac (imulcani mandaíle) uti huma- na voce Petrum introire juberet : quod cum & canis illefeciffet , itaad Simonem intraffe Petrum. Cum porro edendis miraculis certarent ; Petrum fanandis morbis fuperiorem fuiffe, multoique fi- dem anmplexos fuiffe baptizatos, &c. At, hifce non contentus narrat quoque alia mirabilia non folum fed ftupenda hujus Simonis miracula: eum nem- pe» ftatuz ut incederent , feciffe ; ipfum in ignem conjectum inde non fuiffe aduítum ; in acrem fubvolaffe, lapides in panem convertifle; in dra- conem fe transfiguraffe ; in aurum ; ia angues atque in alia animalia fe convertifie ; duas facies fimul geftafle quandoque ; fores occlufas & vectibus ar- matas aperuiffe ; ferrea vincula diffolviffe , aliaque hifce fimilia; apud eundem Cedrenum videnda, perpetraffe : Sed tzedet pigetque ; imó & pudet me poene , harum ineptiarum.

Credatne aliquis, non nimia credulitate obfef- fus ; talia fcripfitlehunc Clementem? At credidit Cedrenus : Sed impofuerunt ifti bono Viro Re- cognitionum libri ; feu praxeis Petri tam maligne atque infulfeé editze fub Cl mentis nomine; quam temere ei adícriptze; atque incogitanter credit : de quibus operz pretium effet ( niiijam plus fatis ex- tra viam divertiffem) audire Photii Judicium : qui non immerito gvz/o» d'ou) gl) apaypu reto

E wo rlpo

42 Duae OE wecoUTEUE $ quu lu 34 «cv afferit. Sed quid mirum poft tot fzecu- la inventos fuiffe homines, ex credulitate fimul ac Zelo, quamvis non malo ni(i in quantum nimis improvido , ea affumentes fibi , aliifque obtruden- tes ; quz apud magis perfpicaces ac cautos fepe ne minimam fpeciem veritatis continerent : quo- niam & in primis Chriftianifmi feculis, non de- fuere Viri, alias non magni nominis folüm , fed éc revera magni , qui fatis incauté fe, in iis, qua aliquid pro Veritate vel au&oritate Religionis Chriftianz facere videbantur, decipi paffi funt. Exempla fi fint adducenda , offerunt fefe illa in juftino , Clemente Alexandrino pluribufque aliis. Notum fatis eft quod Juftinus narrat ut rem cer- tiffimam ( duobusin locis Apologize fuz. fecunda) ftatuam, fcilicet, erectam fuiffe Simoni Mago R.o- ma fub Claudio Czíare , inter duos pontes in amne Tiberis, cum hac infcriptione Latinà; S 1- MoNrI Deo SANcTO;cumconftet inter eru- ditosibi ( in Infula illa) eré&am quidem fuifle fta- tuam 5 aít non Sizizi , fedalii Deo minorum gen- tium inter Sabinos, nec cum tali , qualem perhibet; inícriptione; fed hac fequenti

SEMONI SANCO D-B.O. 'F.LJ lO SACRVM SE X. POMPEIVS. S P. F. QGQUOL;MVSSIANYS QVINCTENNALIS DECVR BIDENTALIS DONU M. DEDIT. Ita enim habetur ea in Thefauro Gruteri pag. 96. deícri-

DissER TAT IO PRi1Mo. 43

defastumlms Ciophano & Lipfio. Vide hic able- piam Juftini ex Zelo nimis improvido ortam; ( cui hic non incommode applices iftud Virgilii: ' Fallit te incautum pietas tua.) Si nimirum ipfe legerit infcriptionem ibi praefens : aut illius Viri (f1 Juftinus haec habuit ab alio ) qui talia ipfi narravit. Si modo non aliquis noftro bo- no Juftinotalium avido ac credulo , mendacio hoc illuferit; Uti fecerunt ifti Alexandrini qui eidem Juftino oftenderunt ( ficut narrat in Cohortatione fuà ad Graecos) Veftigia domuncularum 79. in quibus illitam decantati 70. Interpretes Sacra Bi- blia in Graecam linguam , fic feparati ab invicem , tranftulerant, Nifi velis illosipios talium narrato- res jam antea deceptos, hzc ferio afhirmaffe Jutti- no. Certe Hieronymus, quàm minime hifce aí- fenfum praebuerit, patet ex Epiftola ejus 104. ad emetrium , ubi hoc modo loquitur: Ne/cio 2uis primus "Auer 70. cellulas Alexandrie meudacio [uo exfiruxerit ,. quibus divifi eadem [riptitaruut : cum "Arifieas Ptolomaei vasqgamsus , Cv multo poft tem- pore ofepbus , mibil tale retulerint; fedimunicá Ba- [lica ,. congregatos. coutuliffe. [iribaut , mom propbe- taffe.

Forfan regeret hic aliquis non verifimile effe primos hujufce praetenfze hiftoriolz: auctores, ita áudaces fuifle ; imó imprudentes, ut fingerent, Aram talem cum tali in(criptione publicéin ipfo Capitolio ere&am quz tamen nunquam ibi com- paruerit. Imó audire mihi videor aliquem dicen- tem fe credere Tiberium non minus ex ifta inícri- prione, quam ex Epiftolà Pilati commotum fuif- fe, ut referret ad Senatum de coníecratione Jefu Chrifti , ac relatione in nutnerum Deorum. De qua re non Cedrenus folum , aut Nicephorus; fed prater Orofium. (qui tempore Auguftini , 2

eit;

44. DissERTAT 10 PR 1MA

eft, circa annum Domini 400. vixit) atque Eu- febium , etiam ipfe Tertullianus, (ex quo Eufe- bius id refert ) difertis verbisteftatur.

Verüm eft, fateor, Tertullianum id habere (imó & primum habere ) in Apologetici fui cap. 5.

Sed (condonabit ; fpero ; Lector paul commo- - dior , crebris meis digretfionibus , qua ex occalio- ne natà à me forfan nimis frequenter hifce difier- tationibus inferuntur. Nam quoniam figmenta il- la; ac, ficdictz, piz fraudes ut Zizanix genus ali- quodex agro Antiquitatis, quo mihi per illud iti- neranti , occurrant ; meo judicio , omni ftudio fint evellenda, eo facilius ac crebriuseo delabor ) fed; dico, quamquam addi poffit, non effe veriimile; Tertullianum ; Virum literatum ac Jurifconful- tum ; imó & tantz lectionis , utferé omnia legiffe videatur , atque omnia auditu digna audivifle ; ta- lia voluiffe Scriptisfuis, quze Pontificibus Ethni- cis dedicavit , inferere quze falfa effe ipfi ftatim de- prehenderent ex annalibus aut a&tis publicis: Hic optime regerere poífem ; abunde notum effe iis qui vel leviter in Sacrà profanàque Hiftoria verfiti funt, quam multa multi; tam ex antiquis (five Ec- Clefiafticis five aliis ) Scriptoribus, quam ex hodier- nis, aliorum credentes traditiunculis, tradant pro veriffimis: quz fi pauló attentius confiderentur ; ne fpeciem quidem ullam habeant veritatis. Sed talia eo facilius creduntur quo magis aliquid facere vi- deantur huic illive Opinioni aut fectze defendenda vel confirmandz ac ftabiliendz. Quale quid hic Tertulliano accidiffe ex fequentibus ; puto ; fiet manifcftum. Quz narrat inveniuntur Apolageiei ( uti jam ditum ) cap. 5. hifce verbis comprehen- Ía : Tiberius ergo y cujus tempore nomen Cbri[lanum in feculum iutroroit aumunciatum fibi ex Syria Palefti- ua, quod illic veritatem illius Divigitatia revelave-

Y4Í

Deu: 0 ocv nri?E 43 vat , delulit ad Senatum cum prarogativá [uffragii [ui. Seuatus , quia ton in [e probaverat y re[buit. Cefar in fententia man[it , comminatus periculum accu[atoribus Chriftianorum.

Novimus omnes, qui unquam viderunt pueros in nive ludentes, naturam pilarum quz, é nive con- fec , de tegulis nive conte&tis devolvuntur ; eas Ícilicet ; quó longius decurrant, tantó majus ca- pere incrementum, Idem accidit & huic fané Hi- ftoriolz.

Nam Eufebius & Cedrenus , & prater ipfos Ni- cephorus, heic admetiuntur Pilatum , eundemque hzc fcriphifle Tiberio: idque ita inveniri apud Tertullianum. Aft videat Lector cordatus an ex ipfius verbis , modo allatis tale quid exfculpere queat: velan alibi apud ipfum ; id quod ifti fic af- firmant , compareat.

Qux Eufebius de hac re habet in Chronico funt ea quz fequuntur : TA ILAzss vd TiGsgia vega y Xeíe£, C vi «pA musguoteg QUTE xoecz dps » o Ti- CteAQ» ( wa9us isopes TepluDumwig ,. cy 75 Vztp T Xgi- SItW oy 222A624o ) Xo (o y eig ayude At ze 77 ev[xAg- T» X4 z Ss AxOw ala 82A TUTE dyaoo petat Qu Ty Ütóy. d ék vy xA S exeo ouo, areupyzéiy V6 grt Aaa Abyssus pu avyTtpoy Dto aui lv ei qun ipo € My- Wa mu edTis tyxeiÓes. o0: T 5r »ópo? TS TD U- £a(o, catAdor: 0t uudYva tuoi Qv TG Xe1sew *ve»y uos. Kj wives: $ Suc va gy eot ou eium bis KA 7722069 Toa S xvevyua 1.

Cum autem Pilatus c» Chrifli miracula cb» ea que circa refurreétionem ejus. accideraut , Tiberio commu- uicaffet , Tiberius ( uti marrat Tertullianus im Apolo- gia [uà pro Chrifliauis) terrefacfus omuia illa emarra- vit Segatui , c voluit ipfum ex Ce[areo decreto referre - inter Deos. At Senatus id yon admifit , dicens fe beic obfequi Veteri Legi que probilet aliquem referre in

numes

46 DissERTATIO PRIMA

numerum Deorum , antequam ex confenfu c decreto ipfius [| Sematus ] dix ad[criberetur. Et illequidem | Ti- berius | legi ifti acquievit , at fimul ju[fit me quis pre- dicatioui Chrifli impedimento effet. Quin c mortem comminatus eft i15, qui bujus predicationts accu[atzonem fufcipere auderent. Eizec natratin Chronico : qux pluribus verbis habet Hiftorize Ecclefiaft. lib.z. c. 2. uti & quz hic fupra de Pilato narrat; ac de lege apud Romanos obtinente: in quà re pofteriori (ea Lege fcilicet) Tertullianum ut Jurifconfultum Romanum hujufque rei gnarum advocat teftem. Ex cujus Eufebii quoque verbis fatis apparet euim iftam Hiftoriolam non habere ex folo Tertullia- no: ficut & ex Orofio patet, quieam multis cir- cumftantiis adauctam hoc modo refert lib, 7. cap.3. & 4. At poflquam pa[fus eff Dominus Te[us Chriftus ; atque à mortui ve[urrexit y c difcipulos [uos ad pra- dicandum mifit , Pilatus profes Pale[Hinag provincie ad Tiberium lmperatorem, A T QU E AD SENA- TUM, rettulit de paffrone c re[urrectione Chrifli , con[equentibu[que virtutibus , que velper ipfum facta fuerant y vel per di[cipulos ipfius in nomine ejus fiebant 3 €? de eo quod certatim , cre[centeplurimorum fide Deus crederetur , Tiberius cum [uffragio magni favoris retu- lit ad Senatum , ut Cbriflus Deus baberetur. Senatus indignatione motus , quod uou [ibi prius [ecundum o- rem delatum effet , ut de fu[cipiendo cultu prius decerme- ret , con[ecrationem Chrifli vecufavit | Eufebius in Hiftor. Ecclefiaft. 4zwezt ; ] edicfoque con[Hituit ex Urbe exterminandos effe Cbriffianos : Pracipué cum c SEJANUS PRJEFECTUS TIBERII fzfci- pieude religioni ob[Hinatiffime contradiceret. Tiberius tamen edicfo accu[atoribus Cbriflianorum mortem com- minatus efl. lraque paulatim imminuta eff YL LA TisERII CzsARIS LAUDATISSIMA MODEST I A izpenam contradidloris Senatus, c. Hofce

PDk&OnR4AcCULSXEXS* 47

Hofce Auctores hzc omnia de fuo addidiffe , vel pouus finxiffe ( etiamfi plurima) non admodum quidem verifimile eft: multatamen velut ex Ter- tulliano eos adducere ; qux ipfe Tertullianus non narrat ; ex collatione hujus cum iftis abunde li- quet: acquz abaliishauíta adducunt, ea à credu- lis valde, fuique omnino fimilibus , haufiffe mihi certiffimum eft. $i porró confideremus Orofii ver- ba ; quam multa in iis, contra omnem fpeciem ve- ritatis dicta funt! faltem iis quibus ex Tacito, Sue- tonio , Dioneatquealiis, & tempora & ingenium Tiberii aliquomodo perípecta funt.

Quis enim nefcit ; Senatum, ab initio ejus prin- cipatus ; in adeó ferviles delapfum adulationes aí- fentationefque continuas; progreffuque temporis eas ufque in tantum auctas, Senatumque hunc ad- eo dependiffe ab illius nutibus; ut non admiratio tantum fed & ftupor invadat legentes ?

Sic enim Tacituslibro 3. de ipfo , atque co tem- pore quo Mater ejus Livia adhuc vivebat; loqui- tur: Ceferum tempora illa adeo infecta c adulatione fordida fuere , ut nom modo primores civitatis , quibus claritudo fua ob[equiis protegezda erat. [éd omnes Con- [ulares zmagnaque pars eorum qui preturá functi, zmul- tique etiam pedarii Senatores , certatim ex[urgerent y fedaque c nimia cen[erent.. Memorie proditur , Ti- berium y. quoties curiá egrederetur , Gracis verbis in bunc modum eloqui [olitum: O HOMINES AD SERVITUTEM NATOS! Scilicet etiam illum, qui libertatem publicam uollet , taz projeciee ferviea- tium patieutie tedebat.

Quis nefcit ipfius animum plané irreligiofum? adeó ut non tantum exrzerzas ceregmiomia$ atque ZEgyptios Tudaico[que vitus compe[cueriz | at ex fu- dais & inter Judaos erat Salvator nofter Jefus Chriftus , neque eo tempore adhuc inter m

ri-

43 DissERTATIO PR1MA Chriftiani nomine à Judzis diftin&ti erant. ] Sed quod aliàs quoque circa Deos , ac religiones negligen- zior fuerit. lalis autem cum fuerit, credatne ali- quis ; judicio praeditus aliquo, eurn tantó curn fa- vore ; imó & ardore, erga Salvatorem noftrum accenfum fuiffe ?

Quis denique ignorat ingenium immite;acerbum acfaevum , quoetiam in ipfa juventute Ilz23s opa 71:0»):409- nominatus fuit: de quo ingenio audia- mus, quzefo ; Tacitum lib. 6. Annalium teftantem 5 Morum quoque tempora , (inquit, ) i/i diverfa: egregium vitáfamáque quod privatus , velim Imperii , fub Augufto fuit :. occultum. ac fubdolum fiuzendis vir- futibus , donec Germanicus ac Drufus [aper[uere. ldem inter bona malaque mixtus , incolumi matre : inte[la- Lilis [evitia, fed obtetlis libidinibus , dum Sejanum dilexit timuitve. Po[lremo iu [ielera. fimul ac dede- cora prorupit , poflquam , remoto pudore ac metu, fuo (NB.) taeutim ingenio utebatur.

Ubi igitur laudatiffima illa modeftia Tiberii ; & quidem eo tempore ; quo jam Sejanus dudum erat extinctus? ille enim anno 31. à Chrifti nativitate Gc fic ante ipfius paffionem , periit. Ectamen de ejus paáffione non folum , fed & refurrectione ; &c.cum referret Tiberius ad Senatum , Sejanus refragatus eft ! O medici mediam pertundite Veuam !

Ac quis credat Pilatum; qui, eque ac Herodes; hoftis Chrifti vocatur, Actor. 4. v. 27. quem de fuo ( ut dicunt tamcn, ex Tertulliano ) huic ad- dunt hiftorize Eufebius, Cedrenusac Nicephorus (quique in gratiam Judzorum ; quos tamen aliàs dde Dominum noftrum ; poft multa ludibria cruci affigendum curaverat) hzc fcripfiffe Tibe- rio, atque id talibus cum circumftanuis quales ab Eufebio in Hiftoria fua Ecclefiaftica , ab Orofio; Nicephoro ac Cedreno ; afferuntur? ,

Pila-

By Q:uRaAcuIL LR 49 Pilatum fcilicet , cum jam longe latéque increbuiffet Servatoris noftri a[cenfio in Celos, animi anxium , quod de bis que evenerant Miraculis nibil ad Imperatorem retuliffet, T A N DEM NECESSITATE AD- ACTUM Tiberio Cefari per[cripfiffe qua circa ipfiuss é mortuis , re[urreclionem acciderant , atque alia ipfius Miracula, quodque po[t ve[urreilionem à multis 4am Deus effe crederetur , c5c. Metu ac neceffitate ad- actum hzcretuliffe Tiberio Pilatum affirmat heic nofter Cedrenus. At idem ille bonus vir, fui & fuorum ; paulo ante ; di&torum oblitus, poft unam alteramve paginam (nam hzc dixerat pag. 155. Edit. Bafil. quz vero fequuntur pag. 158.) narrat ; Tiberium ju[Hitiee obfervautilmusn Prafectis Urbium ; niffis literis , mandafe , Ur si QutD scn r- BENS IPSE CONTRA LEGES FIERI JU- BERET, NE TUM SIBI OBTEMPER A- RENT. Ifaque Pilatum cui Imperatoris ftudium ve- ritatis C ju[litie y [02 Qi uox9i X diAodbeonov ] cogzi- fum erat , miracula Chrifli omnia ,. eju[que de ve- ligione doctrinam ; E Tipus Xe mu, DECRE Ue eias d yp. mir dY voirede evextomaiam (o » xau f igog ei Tepruuwos cy. Tfj Vaxip Xeasuway 2o opta: ] C072

pendio ad eum per[cripfiffe , coc. . Hic Pilatus longe alia ex caufa talia Imperatori

Tiberio perícripfit.

. I nunc & crede talibus ac tantis nugatoribus ! Perpendamus hic quoque obiter ; quando mot- tüv fuerit Pilatus ; quando Tiberius. Pilatus mortuus eft fub Claudio ; anno 4.1. poft Chrifti nativitatem. At Tiberius anno 37. annos 4. ad fümmum poft :pfius paffionem ; refurrectionem ;, &c. Prima au- tem perfecutio Difcipulorum ejus incepit cum morte Stephani, poftquam & difperfio Di(cipu- lorum facta fuit per Judzam ac Samariam ; atque D ifta

50 DisskER TAT IO PRnrMA

ifta occafione etiam annuntiatio Euangelii : fed primo folum Judzis , neque ullis Ethnicis ante revelationem Petro factam, nifi quis Eunuchum il- lum , cui Philippus pradicaverat ; in numero pio- rum Gentium habere velit; cui non repugnabo.

Primaautem illa perfecutio facta fuit Zzberio jam mortuo , anno primo , fcilicet, Caligulae : Reve- latio illa Petro facta, atque indeconveríio Corne- lii & initium przdicationis inter Gentes ( nam anté Stephani mortem ea adhuc intra Jerufaiem conciufa erat ) anno Caligule quarto: nec an- té commorationem Pauli Antiochiz , qus fuit anno tertio Claudii , Chrifliazorum nomen ullibi auditum fuit: licet T'ertullianusdicat , Tzbersi zez- poreuomen Chriflianum in [culum introiiffe, (que ejus verba igitur commodà egent interpretatione.) Imó diu admodum fub nomine Judazorum inter Ethai- Cos veniebant Chriftiani: quoniam praecipue (imó primisinitiis per aliquot annos folüm ) ex Judzis eorum nuimerus effet compofitus ; ac poftea , ufque ad everfionem T'empli Hierofolymitani Judaici ri- tus; inter eos Chriftianos, qui ex Judxis erant, exer- cerentur: ut ex exemplo ipforum Apoftolorum ac virorum Apofítolicorum patet Galat. 2. v. 14. AGor. 10. v. 28. item cap. 18. v. 18. cap. 21, V.25; 24. & alibi.

Sed latius atque admodum dilucide hac often- dit J. Seldenusin eximo illo opere de Synedriis.

Videmus ergo effe meram fabulam quz de T'i- berii ftudio ac fervore erga Salvatorem noftrum (repudiante id Senatu Romano ) czteriíque cir-

cumftantiis iftius Hiftoriolze narrantur à Scripto-:

ribus Ecclefiafticis. Verum aliam longe viam ingreffus eft Celeber- rimus [(aac. Voffius, ut hic fartam actectam con-

fervaret Auctoritatem T'ertulliani: ac longe aliter hunc

Dy OR'ACOUrL Ps $I

hunc Scriptorem interpretatus eft: Senatum , fci- licet, ideo hunc honorem recufafle Chrifto , quod ipfe "Tiberius recufaffet Divus appellari, Sed au- diamus ipfum Voffium in tractatu fuode Sibyl/is pag. $7. ita loquentem :. Def/zazt itaque bodierzi Chrifitaui Veteribus illudere. Chriflianis , eorumque Jugillare credulitatem. Si illos videamus , merito quo- que ipfos rideas;us Propbetas , à quorum libris pleraque bec [ loquitur de Oraculis Sibyllinis ] ' deprompta fuere Oracula.. Sed profeció mullos Religio Cbrifliama infeufrores babet bofles, quam ipfos Chyiflianos , cum vix ullum apud antiquos ae Chriflo aut Vaticinium aut teflimonium invenias , quod uon complures etam Do- ifii Viri labefattare , aut etiam penitis evertere , fent comati. Argumento [fnt uou ca tantitn que de S 1- BYLLIS (- SIBYLLINIS, ex Ciceroze ,Vir- gilio C Suetonio aliifque attulimus loca , [ed qb ransis quot alibi de Cbriflo occurrunt loca: adeo illa eludere C falfis znterpretamentis euervare conati fuut y. ac f illa ipa quam profiteutur, odio iis fuiffet Religo. Exeme pho fi locus Tertulliagi in AApologetici cap. 5. 'T' 1 B&- RIUS ERGO; (Q^. Terttllianei bujus loci smentto fit apud Eufebium im Hifloria Ecclefiaflica, ubi tamen zen [atis bene Grece redditur. Sed meque Georgius Syn- celius , aut alii € Graecis vette becintellexere. Ut au- tem bec verba abfurditatis convincant quid uon com- mini[eumtur, quid mon moliuntur Viri Docti ?. Senfus attamen eft mauifefiffimu. Dicit enim Tertullianus ; cum miracula, que in Syria Paleflina edidiffet CEri- flus munciata effent Tilerioy eum perfuafum de bujus Diviuitate, voluiffe Cbriflum Deorum ad[ivibere mu- mero, bancque voluntatem [vam ad Senatum detuliffe cum prierogativa fuffragii [ui.. Sesatum vero fervili adulatione, EÓ QuoD rPpskE T1BERIUS RECUSASSET DIVvUS APPELLARI; 70- luiffe Cbriflum y. exoticum numen , iuter Deos recipere.

D 2 Tibe-

dt

52 DisskERTATi0 PRIMA

"Tiberium nibilominus in [enteutia , ut Chriflus Dii; accen[eretur , «r[Hitiffe c commiuatum effe pericu- lum accu[ateribus Cbriflianorum.

Videmus hic longé alium fenfum verborum "Tertulliani. Sed ne T'ertullianum explicemus ulte- rius ex Eufebio aliifve Grecis fcriptoribus, imó ne quidem ex Orofio , non Grzco fcriptore, fed Latino ; explicemus T'ertullianum ex ipfo T'ertul- liano ; folum pauló altius ejus verba repetendo. Ita ergo loquitur : Ur de Origize aliquid retracfemu: ejusmodi legum. Vetus erat decretum , NE£ QUIS DEUS AB IMPERATORE CONSECR A- RETUR NI$1 A SENATU PROBATUS; U: M. ZEmilius de Deo fuo Alburzo.. Facit qi» boc ad caufam uo[lvam , quod apud «vos de bumano arbitratu divinitas penfitatur. IN1f bomini Deus placuerit , Deus »07. erit : bomo jam Deo propitius effe debebit: "Tiberius, ergo , cujus tempore nomen Chrifliamum in [eculum in- troivit , anuuuciatum fibi ex Syria Pale[lina , quod illic veritatem illius divinitatis revelaverat , detuli ad Senatum cum prerogativa fuffragii [ui.. Senatus , quia uon in fe probaverat ; refpuit.

Recufavit igitur Senatus confecrationem ex vi illius legis; non ex adulatione in Tiberium; fed quod , cum fuper hac re inter fenon convenirent major pars evicerat ne Jefus inter Deos haberetur. Si ita quis explicet Tertullianum quid abfurdi haec explicatio continet ? quum ipfe Tiberius ; apud Tacitum lib. 4. Annalium, fateatur fe, Afiz civita- tibus potentibus ut ipf; &- matri Templa confecra- rent; id permififfe illis ?

Verum fit fenfus T'ertullianei hujusloci quali- cunque demum fit , nihil intereft: modo convin- camus mendacii hanc Hiftoriolam ; qua: magnos tamen viros decepit; quod fecimus ; ut puto ; per €a qux jam dicta funt: atque aliasex folo Suetonio

con-

DrzOnA4Acurrrt $3 confici queat; qui cap. 36. vitz Tiberii, non tan- tum ait eum exferzas ceremonias , /Egyptios Tudai- cofque ritus compe[cuif]e , €. Sed & hzc verba ad- dit: 7udeerum juventutem per [beciem Sacramenti im provincias gravioris celi di(lvibuit: reliquos gentis ejusdem VEL SIMILTASECTANTRES urbe fibmovit , fub pena perpetue [ervitutis , mifi obtem- peraffent.

* Sed redeamus denuó in viam : nam licet alia mul-

ta hifce fabellis refutandis prater jam dicta adduci poífent, non tanti res illa eft ut ei diutius immo- remur ; igitur rurfus veniamus ad Oraculum illud Augufto , ut volunt, datum.

Si ipfum confideremus refponfum 5 id metris conceptum traditur, ut vidimus fupra. Quod ta- men non concedat Cicero ; qui teftatur jam du- dum anté ipfius tempora , prattenfum illum A pol- linem , quem falíe;fatis deridet, non amplius carmis ne refponditfe. Itaenim loquitur lib. 2. de Divina- tione: Primum Lar:ne Apollo nunquam locutus eft : de- inde ifla [ars inaudita Grecis eff. Praeterea Pyrrbi teme poribus jam Apollo ver [us facere defierat.. Qui Pyrrhus 270. annosanté Chrifti nativitatem denatus eft.

De fuotemporenon folum , fed & de ipfum an- tecedentibusteftatur idem quoque Plutarchus : lib. cur nunc Pythia non reddat Oracula carmine; pag. 707. tom, przced. edit, Steph. Ka991 9t emt, ugs 8 Emrses UeoQpups ( AO- 48 ei 14 au (os vereQi- eidp e ) Ge ta 3]gQvvyé» , (DNE glas edlcacds Tg vue qe Qunóme , os QuiAos av uoi zeoidpos » X qus vuD qoe Aesedlu v, 2lg T imev;owrum óvepigrru TUS aguruss AtySgme , e7w6 Ui» uxtQuAMy € Ay [ag oiv Htqeoy C quei pony dUQu;ue poc Var iunm. )

Univer[é ut dicam , vos Epicurei Vates ( de quibus ze quoque effe apparet ) effugere mon licer : [ed vitio da- tis prifcis Auti[litis, quod malis ufe rut verfibus : item"

3 que

54. DissyxR TATIOPRIMA

queeasque FlopYE PROSA ORATIONE ET QUIBUSVIS VOCABULIS RESPONSA D'ANT ; ze cogantur apud vos cau[am dicere , propter mutilos éombef'oe ver [us.

Video tamen mihi aliquem ex eodem hoc Pla- tarcho poffe regerere, etiam adhuc ipfius Plutarchi tempore nonnulla Oracula carmine reddita fuiffe ; dum in tractatu eodem ficloqaitur ; poft aliquot. enarrata Oracula folutà Oratione data: 9 2' $e - o8ty ed ipto àv ar CALÓG" [027€ lo Axxidtutugvian 770Ai- TCU Aux» , E 727 an r2) wa iuo yn, AMA Girun € He»2rs ; [3 D,Aoyoas 2 "Isps , rA) Hos Tuc tuuireus Mores d Aes der rum cuba yo yely du uiqgu zguzuss )ey epDoron mL ómopum S2tyàs ialoy ap amr tmr sParas cei T Agus noyer , iA ;veals Umen 70! Tg En voit «mi xt T (re vpóvey fuu "io Dv3; ze 0: zzi- Quar em ;87» Bail 3nddia. DT PEPENTT xeu qUTDEy ] d. UP away € (rt 929 to ost enpteo por. É»et )& € vus qa (ip ntcgar eA TEC , uy bey e Toy um «xoa Gowo» mt moiqus. pumw» 9 HegkAtus isgóv tay c» T4 Quxio, € yoQ QE TO &c.

Quod vero maximum e[!, vbetree ille, fecundum quas

Lacedemoniorum rempublicam Lycurgus compof[uit ,fo- luta oratioue ei date funt. Jam quim Zdlyrius ; Hero- dotus , Pbilocborus c Ifler , qui maximé in id incubue- vunt ,ut carmine dicta Oracula con[criberezt , Oracula eia» pro[a oratione edita retulerint "Theopompus, quo nemo bominum diligentius Oraculi bujus ves fcrutatus eff , vebementer eos veprebendit , qui putarent i[lis tem- poribus Pytbiam carmine non re[poudiffc : e quum de- mon[ivare vellet [uam deiude fententiam , pauta Ora- eula potuit proferre : quia nimirum reliqua jam tum foluta Oratione edereztur. Nounulla tamen bodieque carmine redduntur : quorum cau[a etiam roin celebrem feit. ES in Pbocide templum. Herculis mulierum ofo- Yis y Qo.

At

D'- GuxaAcvuvrti 55

At fi quis paulo accuratius contideraverit verba hzc Plutarchi, facillime videbit hzc non perti- nere ad ipfius Plutarchi tempora ; fed Herodoti , Alyrii , aliorumque: quod planum fit ex formula illa loquendi, zf//s temporitus.

Sic qux de nonnullis etiam Plutarchi tempore redditis carmine refponfis narrantur, non ad Ora- culum Delphicum , fed longe alia pertinent : utex fubfequenti exemplo , quod de T'emplo in Phoci- de affertur , abunde patet : ita ut nec Ciceroni , nec fibi ipfi, hic contradicat Plutarchus.

Sed quod caput eft ; oftendant nobis Patroni iftius przetenfi Oraculi, Coefarem Auguftum ; cum jam fenex eflet; &c, adiiffe Delphos; aut poít pro- fe&tionem illam in Graciam , à qua anno 19. ante Chrifti nativitatem reverfus fuit Romam , unquam denuó iftas adiiffe regiones : quod nunquam fa- cient. Hoc enim fuit 34. annos antequam mo- reretur.

At qualis etiam tunc inde rediit Auguftus? nem- pe quamprimum reverífus fuit Romam, ille qui páífus eft ut ( tefteipío Tiberio apud Tacitum ac Dion. Caffium,lib 51.) non folüm ab A fiaticis ur- bibus fibi T'empla erigerentur ac confecrarentur ; fed & ludi Sacri celebrarentur ; imó & Romzei, ob felicem reditum , Ferzuz«e reduci ara coníecra- retur ; diefque reditus ejus inter ferias cenferetur; ipfe ille Marzi Ulzori xemplum , quod in itinere fuo decreverat, perfecit in Capitolio; ubi & 7o- vi Toganti templum exftruxerat.. Quam bene igi- tur applicari poteft huic Hilftoriolze illad ;

Pergula pictoris , veri nibil ovmiaficia!

Mirum íané quod homines alias fatis perfpicaces fibi tam facile haec à Suida perfuaderi patiantur. At magis mirum id effet ; fi nonlongé magis abfurda fibi, multi ex iftis ab eodem Su:da obtrudi pate-

D 4 ren-

$6 DisseR TATIO PR 1MA

rentur. Exemplo fit Hiftoriola illa ab ipío narrata in voce O8A«« ; quam avidiffime arripuerunt , ulte- riufque adornaverunt ( quafi peccatum fuiffet non aliquid addere de fuo ) hodierni fcriptores ; qui ali- quid de Oraculis ac Divinationibus commenta- u funt.

Verba Suidzx autem funt hzc fequentia :

: [9825] S79» (CaniAsug: TU m6 Animus € tuc S exca- B , JG pude "P c9 cuiTy vrony 2o $& iis ual UAa- Att OuAl,. imupÜus Ob mié xoTwup)juua m DU 2422vtY eis 7 uavréoy 9 Xam 1) Oveitens ga TuATE. Qesiavs pi» zvgado tts &xpsolu, uxo 9 Y. aY)feaor pt- TtXÀiyoy dhópgy. ks «5 4 tuzs QumAcas tuin qv CQ - qw; T6 (goH i6] ut S x Qu aur 202766 £yny XT. Ieor Og utrtra(x AoyQO» , 12 Hysog, cud ow TUS, Gp Qux ?) srtyre X) eis àv iévrz* S xog T adeo, exín otoci Bade Syyri , dy 2]gwoev lov. 34 cEe^9uv c E uaYleiu von idiay teQu ?" c» Tí 6? AQpoy apa.

Quz ab /Emilio Porto vertuntur in hunc mo- dum: Tbuls. Hictotius ZEgypti regnum ad Oceanum u[gue tenuit Cx unamin(ulam im eo [itam de [uo uomi- ue Tbulem appellavit. Secundis autemrerum fucceffibus elatus , ad Serapidis Oraculum ivit , facláqueve divina bec que[roit , Dic uobis ignipoteus vera, Beate qui curfum etbereum inclinas | ac mutas. ] Quis ante meum vegnuum potuit tautum t Aut quis erit poft me? Datum autem ipfi refpon[um buju[modi. Primum Deus, deiude Sermo Q5 Spiritus cum ipfis. Coucreta autem [ funt bac , ] Omnia | 1d eft buc tria] c im unu euntia | Sancía falicet Trias five Trinitas ] cujus po- zentia efl eterna. Velocibus pedibus vade mortalis , iu- certam tran[igeus vitam. Egreffus autem ex templo à fiis im LMfrorum regione jugulatus fuit.

Non fufficiunt hzc fic narrata Boiffardo , Mor- nao, aliiíque : fed addunt (uti fecerant Oraculo Augusto, uti perhibent, dato ) ac complent; ;

qui

I/g'Q'macurrtji 57 quid ipfis in hac fabella deficere videatur, & pro verà Hiftoria tradunt. Boiffardus enim ait : 244 Serapidis predicliones boc vefertur refpon[um , quod Tbulidi /Egyptiorum Regi (NB.) Scrscr TAN- TE DER'YERO DEko,'qguis WssbT ET QUOMODO SIBI INSERVIRI POSTU- LARET ; Ileor 9:5, Gc. datum e(l.

Hic Demon fatetur unum Deum tribus per[onis di- f'incium , Patris , Filii c Spiritus Sandli , &c.

Atquiínam , quzfo , ex Suidz verbis exfculpere queat interrogatiunculam talem ; qualem nobis hic reprzefentat Boiffardus ?

An quoque ex hujus Suidz verbis argumentum aliquod ; pro doctrina Trinitatis commode peti poffit, facillimé pervideri poterit ex Tractatu no- ftro de auctoribus Oraculorum ; quem huic de ipforum duratione ac defectu fequendum defti- navi.

Interim Le&or, linguz Grzcz levem tantum- modó notitiam nactus , nullo negotio animadver- tet, Boiffardum verba hujus praetenfi Oraculi in- terpretatum quidem fuiffe itauti volebat , vertiffe autem minime uti debebat. Ubinam enim in iis apparent nomina hzc, Patris,Filii,ac Spiritus Sancti? Quamvis minime negare velim ; eum qui primo hzc confinxit ( ut ficeo melius Trinitatis dogmati patrocinaretur,) hzc ita finxifle, ut facillime à re- rum talium avidis fic capi atque explicari poffent. Quod ctiam videmus in Boiffardo, Morgzo, Sche- dio, & milio Porto. Tante nimirum molis erat Doctrinam Trinitatis adítruerc, ut etiam fictitius ille Serapis ( nam procedente hoc noftro difcurfu , oftendam , mera hominum conítitifTe fraude , non Serapidis , feu fub ipfius nomine Diaboli, hoc & alia przetenfi Serapidis aliorumque refponía: imó & plurima ne quidem data fuiife unquam ; fed à

| pow vafris

58 DrisszRTATIO PR 1MA

vafris impoftoribus conficta ) in auxilium ac patro- cinium vocari debuerit.

Apud neminem (quod fciam) extra Suidam extat hoc przttenfum Oraculum. [ta ut etiam hac de cauíà Mornzus in margine libri fui ae /a Verité de la Religion Chre[lienne , Suidam ut hujus refponfi primum ac folum narratorem adducat. Qui Mor- naus quoque , cum Suidasfolum de fimplici inter- rogatiuncula loquatur ; €o non con:entus addit ladjurant bien fort de ne le poimt. tromper. Sane fi tali actantain vertendo liceat uti libertate , nil ob- ftat quominus omnes auctores feré omnia dicant ad libitum acguftum noftrum. Prafertim & fili- ceat 1ipía fcriptorum verba immutare, adaugere; atque ita (enfum formare ex iftis, prout noftra ma- gis commodum fit opinioni: uti fit à Mornxo & Schedio , ( forían & ab aliis: nam in editione Por- ti ita abíque ulla di(crepantia habentur ut in. Al- di editione comparent) quorum primus ; Mor- nzus , fecundum verfum & reliquos hoc modo immutat :

TIlov& 5 avuv(u y zrtvrie 94) eie t» dave TETVX TUA Od xQgi (D odds gregis & «mt Dort Bz Mec Tv Bíoy a042ov 2aevva , CS 70A) Xpeox a. Schedius autem in fecundo verfu ac tertio , TIzvzw 5) vp QU( TPArw » 36 ei$ i Eva toT Od xegr b» 245 uov, cetera vero ut Mornaeus : hinc- que ita vertit ca Schedius;

Primum Deus, deim verbum Q» Spiritus cum ipfis, Omnia vero ceznata illa e in unum compatta y Cujus pote[las terza : citis pedibus mortalis abi Vitam qui ignotam transegit, te potior eft multo.

Mor-

Dec QU AcUuLrIS 59

Mornzus veró:

Uz Dieu y puis la Parole, e leur Efprit enfernble, Tous ce trois ue font qu un q» vieuzent en um point ; S2 force eft eternelle , bomwe va t'en , c tremble ; Plus efl beureux que toy cil qu'on me cozzuoi[l point.

Si quisautem hzc , tam quz Schedius quam quae Mornzus in ver(ionibus fuis exhibent , expendat , quam muitum diverfa inveniet ea ab Énylii Por- u verfione! qua (demptis ipfis per Parenthefes atque alias literarum figuras ibi additis gloffis, alias) fatis accurata eft.

Non fuffciunt hujufmodi figmenta nimis cre- dulis Patribus, corumque in illa re fequacibus. Sed afferunt quoque ex aliis, non folüm Ethnicis , ve- rum & ex Chriftianifmi infenfitfimis inimicis ho- ftibufque apertis, Refponfa Apollinis ; imó & querimonias fuper filentio fibiimpofito, perSer- vatorem noftrum.

Hinc praeter alios plures ex Eufebio ( ficut Eufe- biusantea ex Porphyrio) illa affert, cum tali Przefa- tiuncula; Schedius ; (pag. 251.) Sazé [ub adventum Chrifli ubique Oracula exaruere, U T PASSIM EJUS J£VI SCRIPTORES TRADUNT; ET IPSE ÁPOLLO CONFITETUR, dum valedicit loco [uo , ubi tamdiu vixerat.

ó éi ue eim de e d TÉ, 9T Agro9ay , Que ima $205 "s fug 17 Segui Qos, - H» Zes ia ve vu) X foytTU]. 9 ESAE Z 4D,

Qt &i POL 2£ucuoi "XA 6i 70704 22h) eta.

Quze vertit : Hei mibi Tripodes congemii faite, abiit "Apollo , Abiit ; quia flamimeum mie cogit cele[le lumen. Erat "f upiter, d sunc efl, c erit : Magne Tupiter ! Hei mibi , Oraculorum deficit me claritas. Secun-

6o DrisszR TATIOPRIMA

Secundum veró eft hoc fequens :

Wai» di ex gen avaff aam, AuAoy onde Hy 72] Aug aua pub ciao A£oroiov , BéGAqzz4 x Agde eua] SU moto. gia 77s

Tiam e| os tO» 0a Deiaeo m 9u oe el7a.

Non poteft fieri ut comvalefcat vox Pythia ,

gam enim lonzjs temporibus emarcuit ,

Conjetla in claves filentii non vaticinautis.

Facite veró , ut mos eft , facrificia Phoebo, qualia Deo conveniunt.

Quibus recitatis , fuperaddit Schedius: J4uguflvs im[uper , ereclá ará PRIMIGENITO Dt F1L10, teflatur buac elfe colendum. Hinc Porpby- vius caufam tacituruitatis explizat: NON MIRUM QUOD URBES PESTE VEXENTUR,; CUM J&scurLAPIUS; ET Dir AB 118 PRO- CUL ABSINT. NaAM Ex QUO Jesus co- LITUR; NIHILJAMUTILITATISA pris (potius Dagnnribus) CONSEQUIMUR. Quz conferantur quoque cum jam ante dictis à me fuper practenfa ara; & illis Porphyrii , apud Eufe- bium , exftantibus verbis.

Ex quo Porphyrio tamen etiam hoc fequens pro- ducunt reíponfum : quo oftendant Oracula jam fub adventum Salvatoris noítri , atque ifta ex cau- fà , porro tacuiffe ; nec poft illud tempus refponía ulterius dedife. Sacerdos nimirum aliquis pete- bat ab Apolline, ut perhibent ; caufam taciturnita- tis. Isvero ipfi his verfibus refpondit :

Mz $0:AQ» wong Gr they veuoy auis tote AdcuroAe dvtezroAay ee Ova tai ojoémp(Os , 'AuQí ve mA TOI. gro Qoia ooi 5e Ked goto y d Trou. ai24E [oqgudty tio4, dis;

D, O'miucur: 'á 61 Oveta, yhb, zrrujudis , dA y Ti TO9 , zfege Trip. H 4t 3 ux. Oorzu diuay 222 7à.ds ow ,

"Avilx teuugiioy d$ Ata peri, 890» & yu.

Quse ita vertit Mornzus: atnon fatis bené:

Ne me extremum q ultimum velis ipfe rogare

Infelix facerdos de divino Genitore ,

Deque CHARO ET UNICO FIL 10 celeber- rimi Regis

Et Spiritu qui omnia circum affatim continet,

Montes , terram , fluvios, Mare ; tartata y aerem , ignem.

Hei me etiam nolentem Spiritus ille bis edibus ex- pellit :

Autumque defortum liuquetur. limen boc fatidi- eum.

Omittam hic qux ex Sivyllinis Oraculis profe- runtur Oracula: addam folum quz etiam quafi de Chrifto Jefu, ejufque refurre&tione & aícenfione in coelum, afferuntur ab Eufebio ex jam faepius no- minato Porphyrio, quaque infert nollem anno- tationibus eximiis, ad librum de Veritate Religio- nis Chriftianz , à viro otnni laude majori ; qui- que caput inter alios Doc&tos, ne dicam Doctfri- InOs , extulit :

Quantum lenta [olent inter viburna cuprefff.

Sunt vero hzec fequentia , ac primum ,; Ol dp. àjeim spon pO) oue exte ati PT e» in aede ad, O-* aa 2H Yvyi AxíeQ» aUcsoin axtoQrergoim iiv een.

Morte carere animas exutas corpore , nocuit Quemcunque exornat [apientia y [ed pietate Eft anima illius que lounge excelluit omnes,

Secun-

62 DisskeRTATIO PRIMA

Secundüm veró Xoeus id &dogntai Baazyois a4 gre EG Az TIU* Yum dj durestu) eig Hogutó 702v 154. Illius invalidos corpus tulit ufque dolores , Aft anima ad[ceudit cele[lia templa piorum.

[ Qux duo poftrema Oracula, quamvis minus hujus loci funt ; adduxi ut appareat , quam facile primi Chriftiani (imo multi quoque poít eos mi- nime ex fce vulgi ) arripuerint, qux pro fe fa- cere aliquid exiftimabant , ubi id etiam plane non neceíTarium erat. ]

In hifce; tcilicec , Porphyrio ejufque fimilibus , infenüiflimis Chrifti Chriftianzeque doctrinz ad- veríariis, labor fuit, confervare nobis ea non folum,

uz; de filentio Oraculis impofito ipli teftati (int a&mones ; verüm & iíta qux de Chrifti noftri períona , &c. elocuti fint.

Uffque adeóne ftupidi fuerunt hi Philofophi , ut plané nefcierint fefe fic Chriftianis, hoítibus fuis, fubminiitrare talia arma quibus jugulare poffent ipfos caeterofque Ethnicos? Non fané , meojudi- Cio , adeo obtufi geftaruzt peclora hi homines ; in aliis tamen fatis acuti.

Verumitamen protulerit Porphyrius ifta przten- fa Oracula : non enim ullo modo crediderim ipfum Eufebium (licetalias fatis credulus fuerit ) aliofve Chriftianos , Auguftinum aliofque , id ita finxifle. Quanquam id igitur verum fit; opponere potlum hic Porphyrio Porphyrium , & Oracula Oraculis , eumque & illa fic convincere mendacii: nifi fta- tuamus Oracula illa, non notato uilo puncto aut interftitio témporis vel temporum ( five feculo- rum ) quo data funt, ab ipfo in medium fuiffe pro- duca; ita etiam ab Eufebio errore judicii; ícili-

cet;

Dig: Rx c V r. 1/5. 63

cet , aut defectu, qui non femel in ipfius fcriptis íefe manifeftat contra Ethnicos adducta. Non autem circa idem tempus , nec circa Servatoris no- Ítri nativitatem ea fuifle reddita , liquet ex illo Ora- culo quod ex eodem Porphyrio recitat Eufebius lib. hifce verfibus poft hanc fequentem Prafatiun- culam : 'A» 49 iis vsTU6 dxst oiu 5$ cui TUS GUy[ogi- Qs Qxc: eta S CAAEAGUZEYO4 Qu) TOV T Dog pd et 2eusá- e^*; quam tum ftatim fubfequuntur hi verfus :

'An€3 T1092 ài KAae/lo 7c wav ldo gue. doi Gis

'AvdWed Qams satt en ÜgtaeTé deriv. éudadis

Mveja ee 2ain5 Ha ym ia OoxtAa PI

'"ESAv00 3, 7T»)2eÁTE «94 eLcO- ua y dvityg.

Kaj mz jo asp xDoíoimy Vzreg xéAsoie. £x

"Avm; 2«1& xu gam TU C pArge oeAQ- ong.

Mg P dz Qainu pito eiggT fy "

'Ev didi oy got A olg MG AY(oY Oro vdbe ,

Il/)2vós ?' àyg ztQa9 vue Ylapyatosió) ou,

Kej xegvaz KAaAn atty,9 siu, DoicudO" éuQz.

Quz vertuntur ab Interprete Fr. Vigero ,

Pythia quod fbetfat, Clariique Oracula Pbubi Dicam equidem c£ Sancl verum te voce docebo. Sexcenta ex imis [catuere Oracula terris Foute[que e rapidá fen[us vertigine torquens Halitus. afl eadem va[l à dein labe debifiens Haufít terra [inu , prefftque amno[a vvctu[tas. Nuuc tautum (INB.) Didymis , arvi quá ceca pro- fundi "Antra jacent foli Mycaleza lympha [uperffes , Duique ad Pytbonis campos atque alta virentis Sub juga Parnaffi nitidas fous egerit uudas : Et lapidofa Claros , Pbebec ora a[pera vocis,

Non videtur fané intellexiffe Eufebius hoc poftre-

mum Oraculum : vel dum primam partem legit, ita cà

64. DissERTAT10 PRIMA

eà occupata fuit mens ipfius , ut etiam; dum exícri- beret pofteriorem , iftam non caperet.

Unufquifque enim , fomnolento licet oculo, id percurrens intelligit ex verfu , Nue £aztum Di- dymis & quz fequuntur, Au&orem iftius Oraculi velle tum; quum illud ederetur, multa jam 5s'2:« periiffe vel obmutuitle, nonnulla veró ( faltem ea qua ibi enumerantur) adhuc dare petentibus re- íponía; atque inter ifta Oraculum five zezexeíov Delphicum. Ettamen Eufebius nofter hoc Oracu- lum de Omnibus in genere 2es1e/o incerpretatur. Quis talem actantam ferat éeAsxiow ?

Quid praterea à nobisex hifce Oraculis de 5e;- e1g1?» filentio concludi poteft? Primó enim nihil de temporibus quibus edita fuere conftat. Nam Porphyrius ( faltem Eufebius illogum ex ipío de- cerptor ) nullum in iis temporum ordinem aut notat aut fervat. Quod nec alii; Mornzus , Sche- dius; &c. magis faciunt, nec facere poffunt. Apol- line igitur aliquo nobis opuseft, ut indicet an eo- dem tempore, andiverfis, ac quo aut quibustem- poribus ( diu aut non diu ante aut poft Domini no- ftri in terras adventum ,) edita fuerint. Nam fi omnia circiter codem tempore, fibi inter fe ma- nifefte contradicunt. Si diver(istemporibus, quod- nam prius, quodnam vero pofterius datum fuit? Quantum ad fenfum vero horum Oraculorum, fi capienda fint de filentio 5ess1giov anté velcirca ad- ventum Chriíti , mendacii aj od ex multis Oraculis etiam diu poft hunc Eufebium refpon(a reddentibus ; fi de tempore Porphyrii ; redarguun- tur ex hifce iifdem 5 ut manifeftiffimé in fequen- tibus demonítrabimus. |

Hoc tamen ex ipfis concludi poteft ; 1eesze« Apollinis, precipue Delphici; (de quo id ftatim fatis validis ; ut putamus; argumentis oftendemus )

nunc

Dx Oxxévris 'é nunc per tempus aliquod dediffe refponía , hüüc rurfüs per aliquod fpatium obmutuiffe, idque fae- pius; diverfas ob caufas ; accidiffe.

Quis vero valde miretur talia magnz incogitan- tiz nobis & apud Veteres & apud recentiores oc- currere exempla , circa Oracula illa quz ab Ethni- cis; fepe longe alia de caufa, eorum fcriptis inve- niunt inferta : quum ex Cicerone; Strabone, Celío aliifque afferant, quae adhuc longe majorem tef- tantur incogitantiam ? j

Adducunt enim hofce auctores pro Otaculorum defectu; cum illitamen aut plane nihil deeo , au omnino contrarium teftentur. Audiamus primo Mornzeum : qui ita loquitur (ftatim poft adductam fabellam illam de Puero Hebrzo & Araab Augu- fto in Capitolio erecta) cap; 32. libri de /a Verizé de la Relizion Cbre[lienne: Et Ciceron dit de ce temps ; que les Oracles , qu'il a fi fogneufement enreciflrez.en [es Jlivrez, EsTOIENT €EsEZ PAR TOUT: C» Tuve- ual nommeément à Delpbes , eucore qu'il fe face à croire que les Roys les fai[oient taire , qui communement out eflé curietx de les faire parler. Et Strabo pareillement; que les Pre[lves do Delpbes en effoieut au biffac; Mais Lucaiz én general de tous le$ Dieux des Romains :

Ces Dieux , [ous i uid teft. Esppire a efté ;

Oz: laiffé leur autels , € les Teimplequité, — '

[ Excefferunt omues adytis ari[que relictis ;

D1 quibus imperium boc [letérat. | Celfas Epicuriem dit auff , que l'Oracle de Claige c dé Delpbes c de Dedone, cc. efloient mucts. 1n verfione fua Latina : Sub ZAugu[lo ma[citur Te[us. Ext ut Apol: lo con[ulenti, quis poft eum regnaturus [it y vo/pondet :

Ia45 EGegs&* , &c. ziuzuflus vero ideo aram erexit in Capitolio cujus in« firiptiao, A RA PRIMOGENITI Dgr. E; E €icerd

66 | JDrissER TAT10 PR1MA&

Cicero fuis temporibus , que tam accurate de[cripferat ; Or«ula) U BIQUE DEFECISSE feffa- zur: (Qe Juveualis de. Delpbico idem 4. quam- quam Regurm dolo tacere fu[picatur , quos , Reges ut- pote faturorum curiofi , loquaciores fecere. Strabo quo- que Sacerdotes Delphicos ad mendicitatem ideo redactos firibit , quod Oraculum exaruiffet.. Quo forté pertinet illud in genere de Diis Exceffere adytis , c.

Sic c» Celfus Epicureus Oraculum Clarium , Delpbi- cum , Dodonaeum , ec. obmutuiffe fatetur.

Quam vera fint hzc dicta , patere poteft abunde ex iphimet verbis Auctorum qui ab ipío allegantur. Videamus igitur primum, quid dicat Cicero.

Hujus verba funt lib. 2. de Divinatione : 5e2 quod caput eft , cer NB.) Is ro Mono jamOra- cula Delpbis non eduutur , uon modo no[fra etate , [cd jam diu: jam ut nibil poffit ejfe conzeraptius ?

Ubi Cicero minime loquitur de filentio Apol- linei iftius Oraculi: fed interrogat, cur non am- plius verfibus aut carmine refpondeat 5 uti patet ex verbis ;flo 54e, Adde quod hxc Ciceronis ver- ba proximé fequantur ea ; qux de verfibus falío Apollini adfcriptis locutus fuerat. Cicero igitur bic unum idemque vult quod de fuà zetate Plutarchus: qui quidem libro fere integro inquirit caufas; cur deüerit Pythia, heroico aliifque carminibus Ora- cula edere, (utiloquitur ) fed nullibi afferit eam non amplius reddere Oracula; imó plane contra- | rium difertis verbis'affirmat. Eze 3$ nl Odd Aor yug &T: E26 ifod9n zvAa$n5 9 T?) MogAoy &y9pe7ti6 Paid): Vo 6264/6 O89 o ró1» C» ted ag. Doe pd oous ^X vem d, 1942; 0» Lor ara dióerry dz. »up d égi pío ecco Qns € GU Eo ^ gud" iapxei «3 au, Gis diapdpeic.

|o: (-

X Hacnon juvenali , fed Lucano tribuenda , quiita: Poftquam Reges timuere futuia,. & füperos vetuere loqui,

Dr Omàáàcórtit 67

E (piro. Aid si T-Osév à 49 iru puvfaxs C 2leut- yágo, rci» ESTv «gs » € oras 2ommewrrd TU^y oiv oV (gue PD xeiQere.. Quse fic vertit Doctiffimus Turnebus : Po[leaquam Deo vifum eft ut Gracia conditis urbibus comvalefcere , locu[que bominum multitudine frequen- taretur ,. duabus uti ceperunt. AAmiiflitis vicifftm de- fcendentibus , tertia tanquam [upernumeraria defrgnae

batur.

(NB.) Nunc Sacerdos eft unica , mec corquerimum , quum [it una .con[ulentibus [atis. Neque veró Deus ipfe GN eff , quum quod Divinarionis adbuc fuper- eft , omnium doj.derio fatisfaciat abfolutofgue domum dpnittat.

Cum hifce etiam convenit Strabo , dum lib. 9. Geographic fux , prout verba ejus, de Oraculo Dclphico , ibi nunc inveniuntur ] ita Joquitur : Nus d Ay ess a?uyucu Tod à" ixand; € at iegdy cx3- Treo d] vas)6umoyyug ....-. oy $2 ^ ei 7€ Digo egl s € Onpos € Bongo woseonetacum y 6 S5 xeu

evtl evro. stg D cepa € oe 2p Dipiepoy , €.ó áp H Danses y X4 To wA " nppiviey xgurp dv. dz; e| exea TP M4? €i0V eT gov xov x ' Baag ; 8 M44A* dÜpvsugw eva s Gigs d own E mv ou eMe cid Vae preiaS à vy wx * giat vpzAj , (0. iy adz nv- Siow cot ayuu y P5opdpio v) 3o ep Xn amer t fgc- pi eg TÉ gu ene eg QT ei ety A X94 TUO T &i$ ghtagay qi mie hyne Vy eer ove mu itpo

Locus hic, qui mutilus effe apparet primo adfpe- Ca , ita fupplerur àceleberrimo I(aac. Cafaubono , Nus ide d 4) gale TOM qum GAoorTe D i«guds € To iszàv' «vC9 TE ov e Vzo ep cav yt 6 quan. Nam uti (quod optimé monet) repetitio ejufdem vocis hunc locum perdidit , fic & vox 2s» alia exícri- ptoris ablepfia excidit.

Non obftante tamen hujus locitali defectu ,. fa- cilé videtur quid fibi velit heic Stràábo: quem ita

É2 vertit

6$ DrissER TAT r0 PRIMÁ

vertit Guilh. Xylander: Nue quidem ..... fauum Delphbicum uegligitur , [ id eft pari penditur . fere coutemmitur: ita enim optime vertitur vox wAcga- gum , ] antiquitus autein maximo opere fuiffe cultum , cum Tee[auri demonflramt à populis q magnatibus ap- parati, in quos confecrate pecumie fuere repofitae ,. c opera artificum pra flanziffimorum : tum Pytbicum cer» tamen e» multitudo culgatorum Oraculorum. Ovacu- lum ip[um ajunt. fe cavam profunde [pecum , aditu uou ad»nodtm lato : ex. eá fpiritum efferri furoris diixi efficacem : [upra orificium tripodem frtum [ublimem , quo con[cenfo Pytbia ubi fpiritum exceperit carmine folu- 14áque Oratione fortes ab ea pronuuciari : porró Poctas e[fe quofdam fami adminifivos, qui profa Oratione edita; 32 verfus vuriero[que vedigant.

Affert idem ille Mornxus quoque Celfum ; at non meliori fucceffu : quum ille ne gru quidem de Oraculorum duratione aut defe&tu: fed tantum adducat cootra Origenem quam parva in aftima« tione ea effent apud Chriftianos; &c. Sed ipfum , quzfío , audiamus Celfum , cujus verba ita recitat Origenes lib. 7. pag. 333. in editione Spenceri: Ta. ud vui V M91, 3 Aanvov ) y KAwgfs , » c? Beacaidoas 5 3 0^ "ApuuavO Axe ucAsY Tí Mv Üfn- qv zu» extoepnidem , 0Q o» Emerxes muon 27 walxiod us Tu)Tw jdp wüiws Adv (Qn qu) Ven vuv c "Igdaax vu cxetyuy qeómo Atyltvrz 4 up AsyÜtvru , Y) amt) eus Sxew fn vud oi «Xe Dovizlo x94 YlaAaeeilo ,— qmoTu2A Ümwep sc € AUMQaNax(s TyErTM.

Dadonea y Claria , Brauchidarum , Ammonis, alia- que iumumera Oracula quorum monitis per oves ferd Lerras deduci funt Coloniz , promibilo babent : czete- rum "T udeorum ditfa uou diéia , more Gentis ambigua y qualia bodieque Pbenuicum faut c» Pale[linorum , 7i- randa putant (b certiffina.

Itane Celus afferit Oracula ifta à fe enumerata

jam

D z ORA4^cvr £s 69

jam fuo tempore fuiffe muta? Non fané ita in- tellexic ejus verba ipfe Origenes; qui dum Celfo refpondet, manifeíte indicat Oracula adhuc fuo tempore, ac nominatim Delphicum refponfa de- diffe: cujusverba adducam ( quod & alia comple- &antur quz huc non ita fpectant ) ubi de Aucto- ribus Oraculorum tractabo. Non abfurde quis hic Mornze occinat illud T'heocriteum ; IZ a dete CAE TTC oL G0

Juvenalis tamen, forfan aliquis hic objiciet ; oc

diterus verbisteftatur, dum canit:

DOvoniam Delphis Oracula ceffaut.

Nolo hic jam difputare ; num hzc ita ad bteram in- telligenda, an e contra Saryricé fuiffe dicta exi- itimandum fit 5. quoniam tum magis ac magis Ora- culum illud ab honore fuo atque exiftimatione antiquis temporibus ei habitis ; ita deciderat (prz- fertim veró poft direptiones ac profanationes Ne- ronis, poft quas tempore opus erat ut denuo in- ftauraretur) ut jam quafi ceffare videretur ; quum tam rari coníultores id adirent.

Quod enim adhuc Juvenalis tempore, aut fal- tem brevi poft , adiretur ac confuleretur ; imó & ufque ad Juliani Apoftatz Imperium ; fatis liquido ex fequentibus patebit.

Át nunc oftendendum , ( de quo jam fuperius monui, ac quod forfan ab aliis quidem etiam ob- fervatum , fed à nemine ; quod íciam , publicé tra- ditum ; quodque T ractationi huic de Oraculo Del- . phico multum lucis afferre queat ). zessze»o five Oraculum illud Delphicum quandoque , pertem- pus aliquod viguiffe, atque edidifle petentibus re- fponía; quandoque vero, diverías ob caufas, per aliquod tempus obmutuiffe, & aut plané omnino aut pene fui(fe defertum. Huic rei demonftrandz producam primó locum Plutarchi quem habet in

3 Dia-

70 .DissgeR TAT10PR1MA Dialogo de Oraculorum defe&u , hoc modo : Kaj qo vivo Dumas c» TwL Tp atico (pros Vv neóvs mi x94 Drfn xAcvéQ 9 , dum Q"pAm vuMUTS Ppawaivoe RADv voce Venu offuia x amtoaminacw ism GUx dps lo. 2- gas , eNa avaTUDay AcpeuyavTte. d» eo tpa qo On- eAov imn gig (o oho 3 00 menor vatmoe ha teupius. ma 3 TU Org QvLoe wrws qr EONes juo! n Z2A£8 , CC.

Na co boc ZApollinis Opertum (loquitur de zza- s1eo Delphico ) tempore vet u[Hiffrmms fama illuftri]- fimum , narrant à Dracone femina , bellua dira , ob- féffum diu defertum bominitu[que interclufum fuiffe , va[litatem non recie , fed prapo[tere , interpretautes. Solitudo euim potius belluazm illexerat , quam bellua [o- htudinem fecerat. Poflquam Deo vifum efl , ut Gracia gonditis urbibus comvale[ceret , cc.

Ex hoc Plutarchi loco , non obfcure , meo judi- Cio, apparet, id jam priícis temporibus poft or- tum fuum denuó defertum obmutuiffe, An verà ad hzc reípiciat tempora Statius, libro octavo , an ad alia, dum ex perfonà commilitonum Amphia- rai canit, Mwifaue diu plorabere Delphis , mihi in- certum eft. Boiffardus de hoc xess»e/o loquitur in hunc modum : Qvizquies deftructum eft y e faepius dmpuue direptum : Semel ab Euboico quodam latrone , qui à Pblezyá ortum ducebat y iterum à Pyrrbo Acbil- lis filios ab exercitu Xerxis à Galliss à Pbocenfium ducibus [ tefte Paufania in Phocicis, nam ex iíto hzec anteriora haufit ] £azdez à Neroze: Po[fremo Con[lantino Magno imperante ,| Chrifliani Templum funditus deva[larunt , valvis yjanuarum abeneis e fu-.. fili opere egregie ornatis fublatis , c Con[lantimopolim zran[lati. Tripodas aureos c argenteos ab[lulerunt € quidquid pretiofum in eo re[ervatum erat Qi com- portatum , Deoque [acratum à Neronis tempore id t0- tum tran[lulerumt. Byzantium. Cumque poflea utcun- que iun[iaurgtum effet, J UL Y ANO imperante 7 qui

pof re-

Dg OR^curi'$ 71 poftremus fuit. Delpbici Oraculi fcifcitator ) ut de Bel- Ji Parthici eventu edoceretur fulmine calitus icfum conflagravit, &c. )

INotanda fané hic Boiffardi ultima verba; de con- flagratione , nempe, T'empli Delphici. In qua Hi- ftoria (íeu potius fabulà) cum ipío conveniunt Melanchthon & Peucerus, lib. 3. Chronici , quod poft Carionem adauxerunt: quorum verba funt ; in Juliano Apofítata : Eoderz tempore, in aliá Orbis terrarum parte , Delpbicum Templum , quod Etbuicis precipuum fuit , Diviuitus, uon bominum manibus , deletum eft , terre motu fulminibus : cum Julianus legatos saififfet , intervogaturus de eventu bell Perfici. Sepe antea direptum c aliquoties deletum efl Delpbi- cum Templum , [ed vur[us ex[lvuttum q ormatum. At pofl banc everfionem D Xv YN Y TUS FACTAM Juliagi tempore , muuquam deiude igflautatum eft. Idem aliis.verbis teftatur Peucerus in. commenta- rio fuo de Divinationibus , cap. de Oraculis pag. 141..a. Idem & Adolphus Hofpinianus , de Ori- gine T'emplorum cap. 3. qui & iplius five Melanch- tbonis, five etiam Peuceri , ex Chronico, verbis ( Melanchthonem folum tamen citat) ufus, hàc interferit verba :. wt izduamt. Tbeodóáretus. lib, 3. cap. XI. Sozomezus lib. ..cap. 19, 20, 21. Denu- meris , per vitia ; forte ; typographica , corru- ptis nullas hic movere velim quzítiones, nec res ea tanti eft: Sed ipfam folüm.contiderabo Hifto- riam. Theodoretus lib.3. cap.9. & xo.ac Sozome- nus lib. s. cap. 19. & 20. ambo apertiffimis verbis , de Templo longe alio, ac centenis milliarious à Delphico diftante; loquuntur: de Apoliinis fcili- cet Daphnzi , quod erat in fuburbio Antiochize in Syria. Quod fuburbium fimul cum Teniplo; 2e1s"e49 eju$; acconfüultatione Juliani , multis ad- modum verbis à di&to Sezomeno ibi defcribitur.

E 4 Ac

72 DissgER TATIO PRIMA

Acdefulmine quidem loquitur & credit 'Theo- doretus ; fed nihil plan addit de terree motu. At Sozomenus ne quidem de fulmine fatis audacter affirmat : hxcenim funt ipfius verba, ex verfione Chrittophoríoni: wa re coufecfa baud ita diu pof! » iguis ex improvifo im aelubrum AApollimis Dapbuei ir- ruens , totum teétum ch ipfam [flatuam penitus ab[um- Dfit 5. atque parietes folum, quibus delubrum erat cir- cumdatum , columnas preterea, que tum vveftibula y tum posteriorem partem «dificii [uffalciebaut , nudatas reliquit. Atque ut (NB.) Martyris precibus CH R 1- STIANI PUTABANT Zgzem illum ccelitus in Daemouem delap[um effo ita Gentiles rumorem diffi- parunt illud faciuus à. Cbri[Hianis dedit operá perpe- iratum. Ge opinio cum [uperior c[fet , Sacerdos A4pol- linis deducitur in judicium ,. uti quis incendii auctor fuiffet , indicaret.

"Ac licet multis verberibus cefut , graviterque cru- clatus , nemimem tamen omninó indicavit. Qua re po- zifFmnm (NB.) iuducli Chrifliani , cou[tanter affir- marunt y ignem uon ab bominibus per infidias injettum ; féd diviná ultione à celo dimilfum , im delubrum irvuiffe. Grzca verba fonant: 'Ovx e paxegor 5 cru fools &arpoém]uc wma: wüp TM veg E AeQvosg A zin. oy er&cug Tio ioeQLo € aT? v? d 2e ug; xg Asta. yos j c); mixss C vds CK ÓoA s eiuts C EG rivus el T eve» VÀcta. Y) Uy émiOouar arépav. ilxd d TU ido Xeasiaweig xt ame, $ ua eve Oe Aa Toy ipm TU Da» ovs WIVp. ei 3 $» Lose $A «2970/8 Xeagawoy eva, TÓ Jeg«os- Qum Ji P oxwuvolos xoql&The , d24UM e di- e€2840) à 9 AzrXNuO- iteds Quipo em» T TOuüear Tu V. (umen uar, depeu vus jid De. Y, gro his rape eie qun)de teams vt wixaDels 5 SOiya mp tour A» xD DS io Malo elax ire T vii uggyioy Ug. 0 TH j &xt ia. Collatis fateor ; & verfionehac, &textu GracoSozomeni , videbimus iterum , addita 2m

nui »

j|

Déw:O/m'AcvuvrLnrcs 71

nulla, quafi grande effet peccatum non aliquid au- C&oribus , (feu citando feu vertendo) addere de fuis. Iraque poíteriora vertenda funt : Nemizem iudicavit. Sed ex ira Deorum ( feu divina ) ignem celeálem "Templa irruiffe. Caetera. addidit Inter- pres: quod notandum duxi , ut & hic videamus, quam iecurc ftare queamus talium interpreta- tioni, i

Attamen quàm bené congruunt hzc dictis Me- lanchthonis , Peuceri ; Hofpiniani , Boiflardi & (i qui alii adhuc talia tradant ( nam tzedet me plures de hác fal(iffima inquirere opinione.) 1r. Minime gentium loquuntur hi T'heodoretus ac Sozomenus nec magis etiam alii Auctores, de Apolline aut Oraculo Delphico: fed, uti jam fat patet; expret- fis verbis de Apolline Daphnzo; five zeseizto Apollinis ad Antiochiam in Syria, tam procul di- ftante à meditullio Gracia. 2. Ne gru quidem illi habent de terrx motu. 3. Nequeex iplis, ne- que aliter conftat ; l'emplum iftud Divinitus ma- gis quam hominum , ac quidem Chriftianorum aftu ac dolo conflagraffe: Chriftianorum dico; qui in hactali re magis laude quam vituperio mihi di- gni videntur. De incendii auctore (ané tunc nemi- ni conítabat, quantum ex hiftoriis haurire poífi- mus ; folum dixi(fe, Sacerdotem ira id effectum Divini, quum alium neminem poffet indicare.

Verumtamen hi nominati Auctores Melanch- thon , &c. hz:c tam fecuré ac tam conftanter affir- raant, quafi nihil fuiffet magis manifeftum. I nunc & fidem habe citationibus , qux aut ex Veteri- bus, autex NNeotericis, hujufmodi fcriptorum in Ícriptistibi occurrant. - |

Sed, ut denuó redeamus in viam unde digreffi fumus, patet ex talibus direptionibus ac divaíta- tionibus, ( perquas; fi "m fxpe etiam occifi , fu-

gati

rL. DissERTAT10 PRIMA

gati faltem , fuere Antiftites, dum omnia difturba- rentur) defertum quoque manifeflé locum ; do- nec tandem exfurgerent rurfus; qui fufficientibus opibus ( ive hoccommuni fumptu , five & aliter ; quandoque factum fuerit) aut praediti aut (uften- tati ; xexszeo iftud de novo inftaurarent. Ad quam rem , fatis arduam fane, nunc breviori quidem , nunc veró longiori tempore opus fuit, pro opibus aut potentia , aut voluntateaut fuperftitione eorum qui id demum aggreffi fuere. NecefIe igitur eft magnos ex hifce aliifque caufis fuiffe defectus ac diuturna hujus ;zesssess filentia: praefertim veró fi & hiíce accederet defectus aut inopia períonarum fatis aptarum huic negotio ; & hinc contemptus; at- que excontemptu filentium perfonatorum horum Oraculorum. Sed de hác re latius in fequentibus.

Quod autem Ciceronis xtate refponfa dederit xe»9ie4o Delphicum, clarum eft ex ipfo Cicerone ; ac non folum verbis ipfius jam fuperius allatis fed etiam hifce fequentibus e lib.x. de Divinatione; ubi Quintum Fratrem inducit pro. Divinationibus ; Oraculis, &c. differentem : qui inter alia ; ait: Defendo unum boc , Nunquam illud Oraculum Delphis tam celebre cy tam clarum fuiffet , meque tantis donis refertum , onmiur populorurs, atque Regum; ni ft omnis etas Oraculorum illorum veritatem effet experta. Tam diu 1dem non facit. UT 1G YTUR NUNC MI- NORE GLORIA. EST; (NB.) QUIA Mti- NUS ORACULORUM VERITAS EXCEL- LITjfctum, miftfumma veritate , in tantá gloviá zn fuiffet. Poteft autem vis illa terre evanuiffe ve- iuslate , &c.

Quod tamen & hujus Ciceronis atate ; per tem- pus aliquod obmutuerit ; tempore fcilicet belli in- ter Czfarem ac Pompejum ; apparet ex Lucano ; qui Pharfaliorum lib. 5.

á— Nox

DgEOna4cvrurisS 75

No ullo fecula dono

Noffra carent majore Detm , quam Delpbica fedes

Quod fluit; POST QUAM REGES TIMUE- RE FUTURA;

ET suPEROS VETUERE LOQUT. N«

"voce zegata

Cyrr bee mnarent vates , templique fruumtur

Juflitio : nam (i qua Deus [ub pectora venit ;

Numinis aut pena eft mors immatura recepti ,

"Aut pretium : quippe [Himulo flutiuque furoris

Compages bumana labat , pul[u[que Deorum

Coucutiumt fragiles animas. Sic'TEMPORE LONGO

IMMoTAs TRIPODAS, vafleque filentia Yupts

"Appius Hefperii ftrutator ad ultima fati

Sollicitaz. juffus [edes laxare verendas

"Anti[les pavvidamque Deis immittere vate ,

Caf[lalios circum latices , memorumque rece[[us

PLeronon errore vagam , eurifque vacantem

Corripuit , cogitquefores irrumpere templi , ec.

Jam antea dixerat;

Solus ia ancipites metuit de[cendere Martis

"Appius eventus : finemque expromere rerum

Sellicitat [uperos, MULTOSQUE OBDUCTA PER ANNOS

Delphica fatidici re[erat penetralia Pbubi.

Nimirum, fiveob motus Reipublicz , fivealiasob

caufas , poftea inveítigandas , multos per annos fi-

luerat Oraculum ; quod tamen co tempore ; quo

Cicero fuos de Divinatione fcribebat libros, rurfus

reddebat refponía. lítud vero filentium ; quod

tempore Belli Pharfalici adhuc durabat, non vi-

detur tamen per ita admodum multos annos te- nuiífe mutum przetenfum illum Apollinem. Nam, fi audiamus Plutarchum ; 1píe Cicero; in uri

Ud,

76 DassER TATI10 PRIMA

fua, & 30. circiter annos ante bellum iftud Phar- falicum ;, Delphos profectus ; Apollinem confu- luerat; ab eoque reípontum acceperat. Ita enim jam dictus Plutarchus in ipfius vita: 'O y» Kirteuy PAqiO guise Pi 3bÀ mo Tes $igoipO- . Mm owes- eud L»O- 4mwuGAv M i2 ópulo toda 49 eU) n Ty c» MAQois Qr» o226 cAoZáro (O* 26a , «toerTuEey 5 IIvSia 4l £mw:s Quom » a? € uu cie V oe» Law Z2*uowe moweiaq S Bis. Ergo cum ingenti Cicero [pe erectus ad rempublicam gerendam pergeret y retudit ix- petum ejus Oraculum quoddam. Nam con[uleuti AApal- linem Delpbicum qua potiffimum ratione [umimam glo- riam a[[fequeretur ,. Pytbia juffit , ut fuum ipfrus in- genium , uon vuulei exifiimatiouem y ducem. fequeie- Y wis.

Ut vero refponía reddebat tempore Ciceronis modo indicato, fic & Strabonistempore ( qui tub "Tiberii Imperio & vixit , & fcripti) Oracula red- didit. Quod, curfu forfan interrupto, perduravit ul- qiead Neronem Cxfíarem. Nam eo quoque tem- pore confultum Apollinem coníultoribufque re- Íponía dediffe , teftatur Sueconins. Ita enim loqui- tur in vita Neroniscap. 40. Uz veró coz[ulto Delphis "Apolline [eptuazefimum tertiym auuum caveudum [ibi audivit , quafi eo devium obiturus , ac nibil conjectaus deetate Galba y taniafiducia non modà [euectam [iu- gularemque concopit felicitatem y ut. amiffis naufragio pretiofiffimis vebus ,. mon dubitarit inter [uos dicere , pifces fibi eas relaturos. Cum hoc Suetonio non ma- le convenit Dion Caffius : qui ( feu potius ipius epitomator ) hzcde Neronetradit: Tg 5 2j'Azza- AayO- (d dr eymex uus eh AvmzRQgR dive areae müTÀ , erro € mJhwc uocis ) Tw me voter Thu. Kiipoduw &QaArT , € Seg urraas d ; € T «9»Téor X9 TE AUGEY, di)psmus die T) Sam y EL To itg avGag divid y e Dons. Apollini féve iratus quod ci molestum Qi» grave refpou-

zz

D'd:-9O *a:c v rt ria fem dediffet [ aliver; quod ei triflia aliqua pradixiffet | five «9 alio patto in[aniens , agrum Cirrbeum ademit ; eumque dedit qnilitibus : e locum mude Oracula pete- bantur delevit , bominibus ad os ipfum , ex quo fpiri- £us facer exbalabat y interfectis.

Hinc Paufanias , de hoc Nerone ejufque in Del- phos patrato facinore, etiam hzc narrat : "Egee à eoo. gói 5$ Négoy&- Ip PEE «ar eamus f£ay 0; 70, ATUPwa mt Y(ux901 05 Oca rt vetat de^ G € z9pdmw emos zoe. Quz vertuntur à Ro- mulo Amaízo , Noz posíremo Neronis impietatem ( Dei donaria ] effsgerepotuerunt. Is euim quingen- tas eueas partim Deorum , partim vero bominum; fu[- tulit imagines,

Nemini igitur hzc & fimilia confideranti mi- rum videbitur; fi tempore Juvenalis, qui impe- rante Domitiano vixit ac feripfit; adhuc filentium tenuerit. Quum tamen poftea fub Imperio Adria- ni Czaris, quotempore P/utarchus vixit ; (ut qui przceptor fuit Antonini Pii ) iterum refponfa de- derit: quod jam , hoc Plutarcho tefte, vidimus; tam ex aliis verbis, fuperius citatis ; quam hifce fequentibus: Sed vitio datis prifcis etuti[litis quod malis u[e fmt verfibus , itemque eas que bodie (NB.) grofa Oratione re[pon[a dant , ec.

At nec toto illo tempore à Nerone ad Domi tianum & ulterius fuiffe mutum , ex Philoftrato, lib. 6. de vita Apollonii , uti & libro 4. cap. 8. fatis manifeftum eft, Ita enim ille: xxéje 49 qUy "Aga , edt, TY AtA ix» is Tw. quíTo d 'EX at- )O- im evcojpicd Aepiu» f»d. C^ vwa)w Tus , "TEE QU) T$ MjVaxeis , à top 756 OkQzs dé, - teoria 29 x, 0 Ce eme. à 4 Ame» sdv mgro cui, AEyd (mtacs cid. xeu Gt paid t ho ewrd céácu tdg Tiv Ilxevaez) ziv , dlo KeguAiae di eive 024 poa Aók mis wj4g* KxQuro OQ qe) EvQjepcep T(pd

erat,

78 DrissERTATIO PRIMA eio. 0 08 S Pby coy Emoopummems , evaDted v àAus Üis eui.

Licet euim Delpbicum Apollinem intueri , qui me- ditm Gracie teneus , vaticinii re[pou[is clarus ei. 1bi igitur , ut ipfe uosli , qui ab Oraculo aliquid po[rit , brevi admodum oratioue , quid po[cit exponit. Apollo autem nullis portentis premilfis , que fibi videntur refpondet: quamquum ei facillimum effet totum Per- naffum concutere , qo Caftalie foutibus mutatis vi- num effandere ,. Cephifique curv[um morari. llle au- tem. nibil borum jattauter faciens ,. purà veritatem profert. — ;

Sic idem ille dicto libro 4. cap. 8. de vita Apol- lonii, hoc Delphicum inter caetera. Graeciae qa- vé tum temporis adhuc reíponía reddentia enu- merat. 'Ez:Qok mer dà € avi Eohoruois ieeoig mro: md ve Audbyain , € TÀ IloJ:d ,. xy mdlcn "AC (e "Au Qiupio 7, X TeoQuyíu (Gave, x94 ei6 v». Mur&ios 79 e» "EAixgn, ày£on.

Peragravit etiam Apolloumius totius Gracie templa € Oracula , acce[fit namque ad Dodoneum templum € Pv THICUM;(quodef[t in Abis. NB.) 4m phiarai quoque c Tropbomii templa vidit. Adfcendit etiam ad Mu[arum templum im Helicone pofitum.

Dion. Chryfoftomus in Oratione de fuga , five exilio :

Tao Untvpisudpo pot ,— isle vO ewm eic eg Badr- 60W (9. » PALIN DI7. SÀp $X9Y 65 q» As fO T EA. Aléev. E ea vica qp IO mies, e" vd ug yiynito vmviJke, x «MEA qm) (gius CURE ditey cu)TOy y pA 3 quid TE qtary M9 QD drloy Quusrso » € 0 xenpdpp wot, ee ty errem Vevee Xem pov» € x jotdtov cup eRA m. CAE Adüs .2ep M&s QUTÓ TÉTO qrQ ui T. e CJ d et y TT q969- Qiu» eie xo laa. €. evi Qipsne agaLi. fuc PEETR ioni v) vsu py eziA 055 75s 25«.. Quae juxta verfionem Morellii ; ita fonant : Hiec zzibi cogitanti y vifum

e

Dz Onacvursmns 79

of EUNDUM ESSE ET MiHI DELPHOS ^D APOLLINE M. Ureorozfultore uterer, juxta. Veterem Graecorum confuetudiuem. Neque euim puta-. vi, quum de Morbo c prolis defctu , fi cui mempe mon. gignerentur liberi , deque fructibus [ufficienter poffet con- [ulere , in boc uegotio sainus eum valiturum. Et de- num Oraculum petenti mibi , refpondit abfurdum qi» conjectu difficile refponfum. "Tul]tt euim me id ip[um im quo e/Jem agere omui alacritate , ut boneflam quandara QC utilem acionem , donec (inquit ) iz poflremam ter- r« partem difcefferis.. Qui Chryfoftomus viguit, ac ícripfit, ut notum eft , fub Ímperio Adriani Cze- faris. In ipfo textu Graco , fateor non nominan- tur neque Delphi ; neque Apollo ita uti in Morellii verfione confpiciuntur. Attamen ex iis quze pra- cedunt , claré patet eum de Apoliine Delphico hic loqui:

Iraenim dixerat: Ow; dv cd ge iy mter ov- vC Adoc à ' Ag? didoary Td 34e dp ug a 7:59- ecat. C qms PI PY Qtam icon s os lp npe Ads «OA 49 S-dov € Üvaine vt eiegus tovt , C Mou. aya pta (ge nmn , "P mme ea ivrov eig EA C ss.

Quod autem & Luciani atate ; qui Antonino- rum.tempore vixit; (Marci Aurelii fcilicet ac Com- modi) prater alia quoque hoc Delphicum zezez- e1o» fuerit confultum, patet ex ftolida illa interroga- tiunculà Sacerdotis ''hyanzi ; quam in Alexandro Píeudomante habet ille Lucianus hifce verbis com- plexam : Tz Y d» 2e'sieia » T 09 Aldvugie, € m c) KAeom 1) T) cu AeAQois , tyEm q»€6 7M Toag, Wy Ao xeuruduyn , 3 Npsod éis -eiew ai vd erri] osea ex6& xenouoi 5 "At relique Sortes, que án Didymis 5 Claro DzLeHis QUE redduntur , utrum ab aw- éfore proficifcuntur "Apolline? an mendacia fuut. qua ilic nuuc.reddumtur Oracula ?

Idem de iifdem fcre, (ed paul (etioribus tem-

poribus.

$o DrsskERTAT10PRIMA poribus liquet ex Elio Spartiano: qui in Pefcen- nio Nigro hzc habet : Dezique Delpbici Apollinis Vates in motu Reipublice maximo , cum muntiaretur zres e[fe Imperatores , Severum Septimum , Pe[tennium Nigrum , Clodium Albinum y con[ultus quem expedi- vet Reipublice imperare verfum Grecum buye[modi fvdiffc dicitur. | | ÓrriMUs EST Fuscus, poNUs AFER; PESSIMUS ÁLBU S. .

Ex quo intellettum V u sc v M. Nigrum appellatum Vaticinazione: Severum AFR UM: ALBUM «e- và Albizum diclum.

Nec defuit alia curiofites. Requifitum eff qui effet obtenturus rempublicam: 24d quod ille refpondit alium ver[uin talem :

FuNDETURSANGUIS ÁrLs5I,Nr- GRIQUE MINANTIS,;

IMPERIUM MUNDI PoENA REGE URBE PROFECTUS.

Ouod omnino intellectum mon eft nifi quum Baffía- xus "Antonini , quod verum [snum Pii fuit , nomen ac- eepit.

ltem quum quereretur quamdiu imperaturus effet , re[pondi/[e Grace dicitur y

Bis denis 1alum confcendet navibus equor : Si tamen una ratis traufiliet Pelagus.

Ex quo intellectum , Severum "viginti amos ex- pleturum.

Attamen Clemens Alexandrinus in Protrepti- co fuo ad Gentes , (qui an füb Commodo , fub Juliano, fub Pertinace ; an fub Severo fcriptus fit incertum eft) hac ; qui fequuntur ; habet : AU volyum. at Jen e. mro AvmTQQ'ypaveérts usndt Ba.og p os sio » Ttpgleus FumAea à Aene Otameulosoy : 5 Telmo Kijjator ; à Adv aioy Ae Axeo no 55

Lag-

p':.Oa4c99h iW 8t Vixupois tena Tdwadpor y x94 7 auTiOs uvtov ; eor devi Mipgioo T udo y to9cis. 24apexooi «9 (0. A ei pure y cteigAruu 'y£» 5 KasmAlas quy) y X94 KoheQZWDw aA 7:273 € qU d? a óuglws vibvne pai (a. MOV be ius. 2 y S aeu xt ey m» , oues Ó sv, dA ry xTaq » m$ idteis CUUgY o fUgzuy vot Mies. Dwpnon wwiv € **g aas MONxE. , quOoy Qi umwxüs » TU aatem MentágAn : jT KAgeaey : T lluJjov : qv AidupetA : 7l) Aet F T» Aga: T'Aufiezgw uU QUAM C qme 7586» &C.

Iwipia ergó adyta me imve[ligetis , mec baratbrorum

ora profliciis plena , aut lebetem The[oroteuzm y aut ripodeim Cirrbeum, aut es Dodorceum. Geranaryon autem arenis defertis bonoratum , c quod illic eft Ova- culum , qiod cum ip[a quercu ezmarcuit y auilibus fsbu- [is rel'isquati. Silentio (NB.) quidem certó mauda- ?us ef] Fout Caffalius c alius Fous Colopbonis, c^ alia fimiliter perierunt fluenta Divinatoria , qua certe faflu plena , Jeró quidem , (INB.) tazdeza tamen coz- vitta [uut , ut qua unà cum fais effluxere fabulis. Narz ra uobis alzus quoque Divinationii , «el in[aue potius vanitatis , Cracula , Clarivm , P v r HYU M, Didy: maum, Ampbiareum , 24pollimemy Amnphilocbum.; Quod f| &» velis zoon(Irorum in[bectcres , &c.

Ex hifce verbis Clementis videntur jam ipfius tempore omnia ceffafie Oracula ac periiffe. Ma- gnós ac valde notabites Eclypfes patfa fubinde hec «tes ea, patet ex antedictis. An vero fub Irnperio Severi tale quid paffa fuerint ; obfcurum eft. Non folüm autem de Delphico, verum etiam de aliis híc loquitur Clemens. Crediderim ipfius etate ; atque antequam hzc ícriberet, notabilem denuó defe- cum accidiffe Delphico , forfan & aliis Oraculis , quz przeter hoc jam dudum in minori glorià erant. Sed non hic ceffiffe in totum illorum refponía, ma- Difeftum fatisfuit ex fequentibus: & de Delphico

F pet

22 DissERTATI10 PRIMÁ

per ea quz tam "T'heodoretus quam Conftantinus Magnus habent: quem pofteriorem in libro 2. & so. vitx ejus Eufebius ita inducit loquen- tem: JOuippe Apollo 'r Uu NC TEMPORIS ex autro c tenebris , féu SPECU, c» NON EX HOMINIS ORE ., Oraculum edidiffe fereba- fur , quo juflos viros im terra degentes obflave fibi ajebat , quo miuus era pradiceret : atque (INB.) jid- circó fala ex tripode reddi. Hanc ob caufam ille co- mam demifit , c expul[a divinandi arte, tautum iu- ter bomiues malum lamentabatur , ($c. Fl2ec autem narrat patris iphus Conftantii tempore; atque in prima fua ( Conftantini) adoleícentia , accidiíle. Grzcaíonant: To 'Am»e T shui (Qacu» 3E vetu dos € exoTiu Mts, BoA D EZ AYgpamev xeau|, de dy ek Uri d 27s xonoy Egozrodioy e $ adAuUny amor. DA Ale TÉTU Ji 88s T vrgAzUÀAy mi; Hg eias 7micioX, T£T aórS xovmQéig TH& "wewgap Es a»ewog | ita enim legendum, uti ab aliis jam olim corre&um : non ut in R. Stephani editione ] zzéexe uerius v iAewiopdyus » T? c» wy )puzrus xoxo) e7u0verm. Nec folum refpondiffe in ipfius adolefcentia apparct hoc ze5s4z:» Delphicum : fed videtur & uf- que ad ipfius imperium & ulterius dediíIe refpon- ía ; donec tandem íub hoc ejus imperio per Chriftianos deftru&tum , vel potius fpoliatum ; fuit.

Ita enim habet idem Conftantinus eadem in Oratione: 'A? Z4 T 9pLuov cetur € € xor T oix dpus arivü Aa Ezri "XM ov qat aV e pu Deis oi vavoH Ao( TO € cIneiyos oi V upeas awÜtvrm| qx£3s dauss 5 x9Aao1: Gis dogorr D Bao ! Opes cb ves vvv taro dd d€M.. 7roAtptgie qo EA uA ots tm pe ty)kvTE s 8T! avoue PI jp» o- QU TU «gg AE Ao (7rUGT y. o Gi. à» aJ vis Tvj4ot Gy xd , e Mn desde cea T 9 Ily91a Xgnsioiu? oiv eim xi 62A duda Eid.

Quorum poftrema verba fic bene, vertuntur ab

inter-

Dg Onaácurnrts& 83 interprete: Quod profecto won ita contigiffet , mifr im- pia illa Apollinis P ytbii vaticinatio, | major emphae fis tamen eft in textu Greco ] fz/[am quandam e» adalterimam vim baberet.

At magis veritimile quoque fit illud tamdiu du- raffe , donec fub hujus Conttantini Imperio, atqué ejus permiíTu ; vcl juffu. ( ut Eufebius loquitur ) di- reptum ac difturbatum fuit, ex iis quae idem tra- dit Eufebius lib.3. de vita Conftantini; "Eje eixemos :ynrvTo pa asccie Tuy WU ^w vay Tu. (QE) UAGAM 5 Jugaiv E piidun Bano eweguyWeh. trépu» e| $ zi qoÍ6 CpéQaie 977) » T ALIL T & Quar pos , 13208- eso PL Jo, ITA genre ) £2 eis 5 TU) 7 .- LY Ym emen p" polis kzE ML yo A67 Ci TO Ages , eX24Ax Té um c» d )9gaas "cas d Buaitos 70AESS eurem. 4 €i M21 iva Oz uw aveo ei S a, mis ópdew , s dp cv I3 ; impu) Qi mw ZphTar ci IPTE PN ia moguía t5s c9 AtAQois TeAzoQus. Tug el EAixovida peoms c» ru Maa. PUXASpHTO 0b dio^k wu« og DÜmTAÉÍwe xwv» Tias , Tu» KL 7us A Qe crm yyous q1ux8 QuAoxaAMas &Qspuidgwv. taque quoruudam im. urbibus Fanorum ve[libula mudabantur , valvis juffu Imperatoris orba- ta. Aliorum tecfum corrumpebatur ,. tegulis. amotis. Nonnullorum veneranda ex «ere [mmulacra , que error majorum multis jaz annis magnifico jactabat ,. per foá ra urbis ab lmperatore cognomiuate , ommiimm ocu- lis [ubjecfa funt. Adeo ut ad ludibriym Q» contume- liam [pectautium paterent expo[ti : bic Pv rH xus APoLLo; ili SMiaNTHIUS, C in ipfoqui- dem Circo YTR1PODES DrLPHIC 1: Mufe auiem Helicomides im palatio. Denique civitas illa Im- peratorii cognominis , tota paffim vepteta eft frazis eneis, qua eleganti opere elaborata , per fiugulas Provincias olim dedicata fuerant.

Poft hanc ruinam tamen ultimá vice inftaura- tum eft; incertum an demum fub Juliano Apc-

Fa: ftatà

" -

$4 DissstRTATIOPRIMA

ftatá, an veró jam antea fub Conftantio nonnulli id au(i fuerint; Verifimilius tamen illud fa&um fuif-. íe , perfectum faltem , fi ab aliis antea tenta- .- tum , fub Juliano: qui; tefte Theodorero, & alia 2e/s:e4* , & hoc iplum , fuper bello in Perías iufcipiendo ; confuluit. Hac enim Theodoreti verba :

Ilias 2: dg MA08: € Ajo, € Audio , € i da xpus eA » ei xg ceo ló0ew vmgirme T8 ugi]es , ei 0E se ldüem eninsto , € Vzrizvw aho visio. tya Qe P augu eugy €i$ $AEyyer 9 Xpso2us conan TÜ cvylegQi » t8 » xTÓO- Nu) muse pui npo Ürot vixxe agómoao xope' acc - d mS One oup. T2» 0 £d d24ugvao ro S yo O9 zm0AipugxAo Q- " Agiis T) tu x» 7*5 Puy X& (9 24 Au 6m pun Dei Tío ra) ei A3toy. Otór € "P esa 2bynperbo T- noÀo . évopuatqorves. 090 Dt eu)T 12 Np462 opu) T Eyawmi- 1dpor édveopeu. Cum mifrffet ergo ad Delphos ; ad De- lou c Dodouem q» alia Templa Fatidica , petebat ab | ibforum | Propbetis, [u[cipieudumne effet. Bellum. - llli vero €5- f[u[cipere id jubebaut, c Vidloriam frro- suüttebant.

Quorum | refpou[orum | unum ut frc illud avzuam mendacii, buic traclationi inferam. Eft vero boc fz- queus: NUNC OMNES EXCITATI SUMUS Dir UT FERAMUS TROPH.£A THER A JUXTA FLUVI;UM: SED HORUM EGO DUCTOR SUM FUTURUS FERUS BEL- LIPOTENS Mans. Horum igitur ver[uum ri- diculas ineptias cavillemtur ii , qui eloquentem Deum c Mufarum Principem nominant Pytbium : mibi quidem, znendacio depreben[a , fubit miferari illum qui bis de- ceptus fuit.

Ex quibus T'heodoreti verbis patet; ad minimum fub Juliano, forfan & ultra Julianum, fi non uf- que ad Imperium T'heodofii , Delphicum hoc ;e:- sz2^» dediffe refponfa ; five Oracula. Quando

enim

,

t4

Dg Oim'A cv urs 85

enim poftremo atque in aeternum fuerit deletum; plane nobis incognitnm eft. Namque hoc conti- giffe (ub Juliano; ac quidem coelitus fulmine (aut aliter ) falfum effe fatis claré oftendi. Ex iis veró qua procedente noftro contextu adducentur, mi- . hiverifimile omnino eft, id ufque ad Theodofium (five tamdiu reddiderit Oracula five non, ) per- durafle ; de qua re aliistamen liberum (uti deomni- bus meis ) relinquo judicium. ^ Fuit ergo (utcum Molinzo loquar) ;z Barozio [ Pamelium multofque alios ei hic addere potuit- fem ] fuma ee?eia quaudo dixit pauló ante Cbri- fà nativitatem [ alii uoz diu pof! cam dicunt, Pa- melius fcilicet aliique , inter quos nonnulli nec fibi nec aliis concordant ] Oraculum Delpbicum plane couticuiffe, ueque ex eoulla refpou[a dediffe , appara- tus S. X X v. ubi cy ex Nicephoro c Suida , novis au- oribus affert er[culos Apollinis , mullá veritatis au- éboritate [uffultos.

Sed audiamus quzío ipfum Baronium magnum fane, aliàs, in multis ac magnis, virum: Proxime autem y ait ante dicla tempora illuflviffimum il!ud , to- toque Orbe celeberrimum AApollimis Delphici Oraculum occlufum erat , mec ultra USY T ATA RESPONSA dabat : Horrefteute Dmone , ut qui optime moffe poterat , mala [ua aumunciari , non tautum per Ora- cula Sibyllimay [ed c» Prophetarum predittionibus , de quo perbelle bec Etbuicus Orator. Poft qux verba Ciceronem quoque citat teftem ex lib. 2, de Divi- natione, at quali cum fucceflu , jam fuperius vi- dimus. |

Bzovius verb , ne quid minus dicat Baronio, poftquam illius feré verbis ufus eft; addit : U/zirmuzz dedit vefpou[um AAuguflo.

Moderatius pauló Pamelius loquitur ; qui ad nu- merum 351. Apologcetici Tertullianei: Pyzbia au-

F5 tem

26 DissERTAT10PnR1MA

- tem Ovatula defeciffe P0s' T. CHR 1sTUM, com-. probat Eufebius lib. 5. de Preparar. Evauz. cap. 8. ex

Porpbyrio (NB. ) € Plutarcho de Oraculorum filen-

zio. Quam vera autem hiec afferta, judicet Lector

ex jam ante dictis.

Sed minimé preetermittendi funt verfus Pruden- tii; quos in Apotheofi fua contra Judzos cecinit , qui ita fonant:

Ex quo mortalem preflvinxit fpiritus alvum Spiritus ille Dei Deus , c fe corpore matris Induit, atque bayninem de Vtrginitate creavit , Delphica dammatis tacuerunt fortilus antra : Non Tripodas cortina tegit uon Du aubelus Fata Sibyllimu fanatieus edita libris : Perdidit in[anos mendax Dodona vapores : Mortua jam mute lugent Oracula Cuma : Nec refpon[a refert Lybicis iu Syrtibus Ammon.

Hzc fi intelligenda funt de tempore nativitatisaut pauló pofteriori ; ita ut ftatim , aut non diu, poft natum Chriftum , filentium Oraculisfuerit impo- htum planefalfum eft. Si vero capienda de tem- pore ipfius Prudentii , poffunt efle ; quz dixit , ve- tiffima. Nam Theodofio imperante maxima hifce in rebus fata fuit immutatio: quamvis uti poítea videbimus; imperante Honorio Aug. adhuc unum alterumve fuperfuerit zezs1e/o ; atque Oracula fua reddiderit. Confirmandis Prudentii dictis maxime Sym- machus facit qui Epift. 53. libri quarti ita fcribit ad Protadium: Noz vides Oracula olim locuta defiiffe , zec ullas im autro Cumano literas legi , nec Dodounam loqui frondibus , mec de fpiraculis Delpbicis ullum car- zen audiri? dam hac fcriberet fcilicet. 8i tamen hic audiendus fit Poeta Claudianus , etiam fub Honorii Imperio aessigio oum « Jo-

Dzx OQ RnaACSYU.L Si/r. 87

& Jovis Ammonis Oraculum necdum erant plane intermortua : fic enim ille de confulatu quarto jam dicti Honorii cecinit :

Quis Vatum difiuríus erat ?. tibi coruiger -Am-:

22072

Et dudum taciti rupere [ilentia Delphi.

Te Per[z cecinere Magi , te fenfrt Etru[cus

"Augur ; &c.

An hzc vera fint judicet candidus Lector : ego enim hic non nimium ftare velim dictis Claudiani ut Poétz: cum longe verifimilius (it; (licet alia adhuc, Arcadio & Honorio imperante fuperfue- rint) 22721644 hzec à Claudiano nominata , jam fub Theodofii imperio in totum interiifle.

Sicut autem de Delphico conftat 2ezsv2/7, illud pertotfecula, uti oftenfum cft ; duraffe ; ita etiam patet, fi fides Hiftoriz , caeterorum plurima diu poft Chriftum natum fua edidiffe refponía ; eo- rumque noanulla aut ufque , aut ultra quoque Del- phicum , durationis fux terminos extendiíle; Quamquam jam ante Plutarchum multa , prz fertim in Grzcià , plane interciderint , neque omnia poft ipfum reliqua zquelongz fuerint du- rationis.

Sed quoniam nulla nobis eorum , ab Antiquis conícripta fuit; quod fciam ; Hiftoria; aut fi uf- quam hoc factum fueric, ea nunc nullibi exítet ; producam quz de iis . ( quatenus ad rem faciunt ) invenire potui, apud eos veteres fcriptores, qui; aut ex propofito, aut per occafionem, aliquid de iilis tradiderunt.

De Apollinis Clari, 1n Colophone , Oraculo teitatur nobis Tacitus, id Tiberii tempore à Ger- manico fuiffe confultum , cujus Taciti de ifto Ora- culo verba (qux habentur lib. Annalium fecun-

Fa do)

88. DissERTATIO PRIMA

do ) inferius, ubi de Oraculorum auctoribus ago; adducam.

Idem Tacitus libro 12. ubi deOdio sc crimi- nationibus Agrippinz uxoris Claudii Cxfaris 1n Lolliam Paulinam loquitur ; hzec fequentia refert : lifdem com[ulibus atrox. odii "Agrippiua ac Lollize in- feufa y quod fecum de matrimonio Principis certavvi[- fet s molitur crimina qi accufatorem y^ qui objicerct Cbaldaos , Magos , iuterrogatumque APOLL I NIS CLARII SIMULACRUM J/oaper zuptiis Im- peratoris.

Ex Philoftrato etiam fuperius adducto vidimus; adhuc Domitiani Tempore hoc z2:«e» viguifle cum ipfum [ Apollonium TThyanzum |] quidam ex OR AcuLOo CorLorPHonto , iiu parti- cipem Sapieutie , c jam plene perfecléque [apieutem factum , venire pradicarent , cc. que vide.

Sic quoque ex Luciani Alexandro Pfeudoman- te, ubiita dehoc Alexandro: Perró cum zoz izno- raret , qui in Claro, iu Didymis , Malloque ve[pou[a dabant, ipfos quoque bujusmodi quádam arte celebres baberi , cc. manifeftum id & hujus Luciani tate frequenter fuiffe confultum. Idem quoque patet ex ftolidis illis interrogatiunculis "Thyanzi iftius Sacerdotis ab eodem Luciano adductis.

Ulterius autem illud perduraffe , imó ad mini- mum ad ufque Imperium Conftantini Magni; mihimetipfi plane perfuadeo: licet minime inve- niatur ; quando in totum illud ceífaverit. Forfan idem fatum habuit cum Delphico ; Dodonxo; alifque poft Julianum Apoftatam demum in to- tum extinctis.

De Dodouce veto hoc fequentia teftatur Strabo; libro Septimo:

ExAG out Ji mue X; 7) avt eov v) c» Andiyn, samt c v «»«. Qui verba male fané ac contra men-

tem

DrzOnacUurrsz £9.

tem Auctoris, à Xylandro, Grece linguz aliàs peritiffimo , at hic non fatis reiattento , ita vertun- tur: Sed c Oraculum. Dodoueum defecit , quemad- zodum € reliqua. Vocula z«« nimirum , quz hic magnam dat empbaín, fignificatque propemodum, quodammodo , aliquamodo , it vertendo ab ipfo omit- titur. Confulebatur ergo adhuc tempore Strabonis. Quale autem fuerit iplius poftea fatum , obícurum admodum arque incertum eft.

Attameu ex iis quz de Juliano Oracula confu- lente, attulimusliquet ; exemplo ipfius Juliani, tum temporis id petentibus adhuc reddidi(Te refponía ; fiveab Juliano , ipfiufve permiíTu inftauratum fue- rit ; livealiter hzc contigerint.

De Ammonis Oraculo , poft Chriftum refpon- dente ; teftimonium habemus hoc fequens Juvena- lis, in Satyrà V I.

DL

Credent à fonte velatum , "Agmonis , quoziam Delphis Oracula cef[ant.

Ex quibus verbis patet, illud (licet ipfius zetate; adhuc, ex flagitio Neronis filentium teneret 2e»- eie» Delphicum ) confuientibus ediditfe Oracu- la. Quamvis, jam Strabonis tempore ; non admo- dum frequentaretur , neque majori effet in honore aut exiftimatione quam Dodonzum aut Delphi- cum. [ra enim libro 17. de eo loquitur Strabo: IIo^& e| eipuuorts aoa B AMO» , fyrir eme Du Adus?m* $n (bie drxaMoi6 pP? La ep uen, C) n ga dox a00Au , 434 W verses vuoi eL 6? ug 2a. grid mw, Y "Peuaios 2pesydjpav (is. Xi6omus nnus , x (is Tvjiéoixois Ürogmoazro!$ , diÀ dt corAMtyyxyem , 3 iprilétag » 15 dioenueuv. Aidorip 16 12 c9 "Apquonyt o/62Ev d CAD er 1d A£nsugAov , qye6 re pov à eps. Multisa uobis de Ammoue diclis , id tantum adjicimus: Vete- ribus ci divinationem Maui s » Q Oracula ig fum-

$ "mo

go DrissERTATIO PRIMA

zo fiffe bonore , nunc eadem admodum uezlizi , Ro- zmanis in Sibylle Oraculis, qo Etru[ia divinatione per exti[picia , c [ervationes de celo acquiefcentibus. lta- que Ammonis Oraculum F & R E. defertum efl) quod iz bonore quondam fuerat.

De hoc Ammonis Oraculo tamen vidimus qux Prudentius ac Claudianus fuis verfibus inferuerunt , quum de Oraculo Delphico ipforum temporibus adhuc refpondenteloqueremur. Ex quibus verifi- mile fit; ultimum ipfius interitum non ante Theo- dofii tempus, cum Delphico ; Dodonxo, Didy- mo , ceterique , contigiffe: acforfan & hoc & alia plura fua filendi atque iterum loquendi habuit- fe intervalla pro temporum eorumque per bella, ruinas, autalia, mutationibus. Hujuímodi cafuum exemplum babemus (ane apud Polybium qui lib. 4. hzc fequentia narrat de Dorymacho : I«gafpo: io G» 3 qve2a6 T ey Ado, (sgh 5 qM TE stg Chtgreuoe , C zou T Aya gor diiQlaec X9. TÉ 0. 0t y/€ € zh» itQgy àislaw , GC. dd Dodonaum fanum ut venit c» por- ticus crema'vit , qb donaria multa corrupit : ipfam de- zique [acram edem funditus evertit. Quam eandem Hiftoriam lib. s. & 9. quoque perftringit.

Notandum iterum in verbis Strabonis ; Romazos; uti ait , 7 Sibylle Oraculis , cic. acquieviffe. Cum ta- men multa ;e»c£e«« , non folum fub Imperio Ro- mano, diu admodum poftStrabonis hujus, fue- rint aetatem , fed & in 1píà Italià. Quare illa qux tradit Strabo reftringenda funt ad ea qux juffu Se- natus, non ftudio & cupiditate privatorum fiebant. Nam nemini privato acceffum fuiffe datum ad li- bros Sibyllinos fub cuitodià quindecimvirorum fervatos , notius eft quam ut demonítratione ull indigeat ; quidquid nonnulli fomnient de Virgi- lio, aliifve, Augufti Caefaris permiffu ad eas ad-

miffis. Alia

H

D$ 'Qkgv4'c ui ^r: 8 9t

Alia quidem fuerunt Carmina Sibyllarum , ( aut potius qua: pro talibus oftentabantur ac vendira- bantur) hinc inde per Grzciam difperfa. Sed ad illa horumque fimilia minime refpicit Strabo: fed ad ea que Romzfervabantur , ac reipublicae caufa adibantur.

Exempla vero z£veuziov poft Servatoris noftri nativitatem intra iplam Italiam ; imó quoque pro- pe Urbem Romam, damus hzc fequenti, ( forfan & alia dabimus procedente noftro contextu) ex Suetonio, qui in Tiberii Czfaris vita cap. 14. ita loquitur : Tiberius juxta Patavium adiit Geriomis Oraculum, [orte trata quá mouebatur ut de con[ulta- tiouibus in. poni fontem talos aureos jaceret. De quo Aponifonte etiam Claudianus Poé&ta ; dum canit :

Fous Autenoree vitam que porrigis urbi

Fataque vicizis noxia pellis aquis ,

Cum tua velmutis tribuant miracula vocem,

CuM TrUA PHOEBEUS CARMINE

DICTET HONOS; Et [it nulla mauus cujus non pollice duct

Tefleutur memores pro[bera vota zote, Qc. Propeipíam quoque Urbem , ut diximus, aliquot fuifle Templa Fatidica; e quibus & per fortes, & aliis modis , reddebantur Oracula, oftendit no- bis Suetonius , dum de eodem Tiberio loquitur cap. 63. Tiberius v ICINA URBI ORACULA ettam di[picere conatus eft 5. [ea Majeflate Preneflina- rum Sortium territus defGtit. Cum obfrgmatas devetta[- que Romam non reperiffet im arcá y mifi relatas rurfus ad demplum.

De quibus Sortibus quoque Propertius lib. 2. Eleg.. 23.

Nam quid PR NEST IS dubias, ó Cyutbia Sortes ; Qvid petis ZEcei menia Telegoni ? Curte

$2 DissER TATIO PR 1MA

Curtein HERCULEU M deportant oppida Tibur? '

De Caligula veró idem ille Suetonius cap. 57. Mozuerust dy Sog TES AN T 3 AT 1 N & [.Ca- ligulam ] vr 2 Caffro caveret. Quá caufa ille Cafftum Longinum Afia tum Procon[ulem occidendum delegarve- rat, imtiemor Cbzeream Caffium zomniuari.

Et Prznefte & Antii non Fortunz fimpliciter, fed Fortunarum Templum erat : licet aliàs Flora- tius , de Antio:

O Diva gratum que regis Antium , Pr.efens vel imo tollere de grada ; Mortale corpus ,, vel fuperbos Vertere funeribus Triumpbos,

Te pauper ambit follieita prece» ec.

Macrobius tamen lib. Saturnal. Uz videmu: apud AAutium promoveri fimulacra Fortunarum | ad. dan- da refpona. Qux confirmantur ab Infcriptione quz in Thefauro Gruteri exhibetur pag. 72. num. 2.

,

FORTVNIS. ANTIATIBVS M. ANTONIVS. RVFVS. AXIVS DAMASCO,. S. D. D

Neque ab hifce diícrepat Martialis : qui ; dura Cíari Domitiano adulatur; lib. s. Epigram. I. ita canit:

H ec tibi Palladiz [eu collibus uteris Albe , Cefar c binc Iriviam projpicis, inde Tbetin : SEU TUA VERIDICA DISCANT RÉ- SPON3A SORORES,; Plana [uburbani qua cubat unda freti : Gen |

DEg^O n'A'c v'Lrir&€ 9j

Seu placet ZEuee nutrix y [eu filia Solis , Sive falutiferis caudidus AAuxur aquis ;

Mittimus. Sic quoque, licet Valerius Maximus , lib. 1. cap. 3. Lutatius , qui primum Punicum bellum confecit , à Se- natu probibituseff S o R T ES FoR TUN PRANESTIN.E adire. «Aufpiciu euim patriis n0n alienigenis rempublicam adminifivari eportere ju- dicabant: tamen Statius Sylvar. lib. 1.,carm. 3. de villa Tiburtina:

Quod zi T EM PL À darent alias ' TY RYN- THIA Sortes ,

E?PRENESTIN. foteraut migrare So- RORES.

Ex quibus Statii verbis quoque difcimus : Ti- bure etiam fuiffe Templum F'atidicum , in quo per Sortes ; ut apud Antium .& Prazneíte, Ora- cula reddebantur. Quod Herculis Templum ftru- Ctura & magnificentia eximium fuifle ; docent non obícuré hzc Juvenalis verba ;

—. Fincens Fortune y atque Herculis edem.

Sed progrediamur nunc & ad alia zessze»«; five ad alias Oraculorum Sedes ; ac Templa Fatidica j & ad alia, ( feriora fcilicet) tempora; ut fic tan- dem quoque ad T heodofii tempora & ulterius ad- huc deveniamus.

ldem igitur ille Suetonius in vita Vefpafiani cap. s. de ipfo Vefpafiano loquitur hoc modo: "Apud Tudeam Carmeli Dei Oraculum con[ulentem , ita coufirma'vere Sortes : ut quidquid cogitaret volveret- que animo , quantumlibet magnum y id effe provventurum pollicerentur. Quorum dictorum fides quoque ad- ftruitur à Tacito , qui libro 2. Hiftoriarum italo- tur: Eff Tudeam inter Syriamque Carmelin : ita «o-

cant

94 DisskRTATIOPRIMA

cant montem Deumque. Nec fimulacrum Deo ,. aut Templum (fic tradidere majores ) ara tantum Qi» re- verenutia. lllic facrificanti Vefpafano, Cu M sPES OCCULTAS VERSARET ANIMO, Bofilides Sacerdos , in[peclis identidem extis. Quidquid e[t , in- quit , Vefpafrane quod paras , feu domum exflrwere , feu prolatare agros , frve ampliare fervitia , datur tibi ma- gua fedes | ingeutes termini , multum bominum. Had avibages x flatim acceperat fama, qb» tunc aperie- bati y. oc.

De T'ito Vefpatiani filio idem Suetonius cap. 5. Sed. ubi turbari rurfus cuncta fenfit , veaiit ex itinere , aditogue PaAPH1& VENERIS OnACULO, dim de maroigatioue confulit , etiam de Imperio coufir- »uatus eff.

Audiamus iterum hic Tacitum Suetonii dictis adftipulantem : Is enim lib. 2. Hiítoriarum de Tito hzc affert : Z4t4ue illum cupido inceffit adeundi vifendique Templum Papbie Veneris , inclytum per iu- digenas advena[que. Haud fuerit longum initia reli- giouis , Templi fitum , &c. Poft quorum defcriptio- nem ita pergit : 77/5 /Pecfatá opulentia doui[4ue Regum , queque alia letum autiquitatibus Graecorum genus incerto vetuftati affinzit , de navigatione pris mum con[uluit. Poflquam panai viam Q» mare profpe- rum accepit , de [e per ambages interrogat y cefis complu- ribus bojliis. Soflratus, (NB.) Sacerdotis id nomen erat , ubi leta c» ceugruentia exta, magnique cem- - fultis annuere Deam vidit , pauca in prefeus c foli- :a , (NB.) refpoudeas , petito fecretos futura. apes | Yu.

Philoftratus lib. 4. cap. 1. de Apollonio , hzc fe- quentia narrat : |

A4291 Ti «A 4018 ioi. oi pp ca S KoAeQaut ug»- eds, x9iyóy T teu coQias » € artus gor, X94 qo) Quo) m T cho. erre ei dt , cx Aiuuwy ci ài cx y

E

« 3

lE Q kaAcUlL tiu. 95 e T IItp2e uo: ies Ilo» gs P T Vy eiue dopo , r O:0$ cxiAsUs axtocQorrzs TU. A'harío. v5 43 auTás s: BAAéeA, , 1) doxéis Ted uo logis.

Sermones quoque de ip[o varii ferebantur » cium ipfum quidam ex Oraculo Colophonio , illius participem [a- pientie , C jam pleué perfetciéaue [apiemtem factum venire pradicarent : alii ex Didymao ; alii ex Perga- eo tesplo venire illum affererent.. Multos enim [ami- tatem ab Oraculo petentes jubebat Deus ad Apollonium accedere. Sic enim fibi Deo placere , C fata poflulare; dicebat."

Quz de Clitumno habet Plinius Junior, lib. 8. Epiit. 8. Oraculorum intra Italiam , per haec tem- pora, quoque fidem faciunt. Ita autem ill« deícri- bit iftud avro: 2ddjacet Templum, pri[cum c re- ligiofum. Stat Clitumuus ipfe amictus oruatu[que pre- texta. Prafeus numen atqueetiam F A TYDICUM, iudicaut So R T Es. Spar[a funt circa facella complu- "v4 , Lotidemque Dei [ramulacra. $ua cuique veneratio , fuum mumen 5 quibu[dam vero etiam foutes. Nam pra- zer illum quaft parentem ceterorum , [uut minores ca- pite difcveti 5. [ed flumimi mi[centur , quod ponte tran[- mittitur, ls.terminus Sacri profamique im fuperia- re parte uavigare tautum » iufrà etiam natare con- ceffum.

Sic quoque de fuo tempore Plutarchus in Dialo- 2o de Oraculorum defectu ( prater alia jam fupe- rius citata atque huc fpectantia) hzc habet. E» 2 Oexdp Aca: CUTS o oo dps 227? 8s p» acp d Ty 2le«- QUmoiwe, , Te 0i 9 Tewsois x7us4240Y CAT en 7r y rá- zw0wW , € Mix eA 9 vup 2029» 2g poco 9$ amodv. e 3:5 (ois ep. K'Auxiaw opioiu cvuStonxe mu » wg aXMopdp » uds ay Zuiy y a Avpuqei, c8 dog ces caQigso9v. X94 Ó Anny qeu G7 » Qux oiov £240 24 sud vus »WAd yS (4s iss) "uA 50y xphor fu d, ?*uaCo sa meae x TO Movs "5 76 '"AuQi^ox s Ma Té. Dy a IPTE

E Mops

96 DissgRTAT10 PniMÁ

Mos e359]05d, 0» Tes [um jtw 42r Twy. Que ver- ba ita vertunturab Adriano T'urnebo ( hiftoriam enim ipfam, quz fequitur ; attingemus in difTerta- tione noftra fecunda. ) ;

Orcbomeni dicunt , graffante pe[le , multos inteviiffe mortales, ac 19m Oraculum Terefh im totuin ex[lin- n effe, c ad banc diem ignavum mutuuque periman- ffe. 1demue veró Cilicie Oraculi acciderit ut fando audivimus , nemo te Demetrio nobis melius narraccerit. Er Demetrius , baud equidem y iuquit, qualia uunc illa funt [cio.. "Tam pridem euim ,. ut [citis , à Patrid pe- rezrimor. Illic autem quum effenm etiam tum Mopft c» Q Ampbilocbi opertum vigebat : ac quidem de Mopfà maximé ad:irandum corimmemorare poffe , &c.. Et hoc Piutarcho tamen ut teíteluculento ; pro Ora- culorum , cum Chrifti adventu , defectu utuntur; (prater alios, ut vidimus) Farnabiüs & Lubinus , quorum primusad verba Juvenalis. Gz0zia;z Del- phis Oracula ceffaut , ita loquitur: Qwodfamenu Ora- culum | Delphicum fcilicet] defeciz ; et c reliqua , adventu Chrifli. Vide Plutarchum de defetfu Oracu- lorum. Lubinus veró ad hc eadem verba : Scopricé b«c dicit, quaft illi Aftrolozi Oraculorum defettum [up- plere deberent. Scripfit Plutarchus librum de Oraculo- rum [uo tempore defectu. Cbriflus autem [uo ad'ven- iu Daemones profligavit , c Omaitus Oraculis Daemo- num eteruum flentium indixit.

Hzc fic in tranfitu adducere volui , quamvis aliàs vix ac ne vix quidem merebantur ut adducc- rentur. Etenim non folam de Oraculis in generé longéaliter hic quem teítem adducunt ; loquitur Plutarchus ; fed & de ipfo Oraculo Delphico pla- né ipfis contrarium aíT?rit: quod tam ex aliis, fu- perius allatis quam ex hifce fequentibus abunde pa- tet : Nunc Sacerdos eff uuica [| de fuo tempore lo- quitut ; ] zec comquerimur , quum fit uma died

atit.

B, OR 460 LX 85

fatis. Neque veró Deus ipfe culpaudus eft, quum quod dix vinarionis adbuc fapereft , omnium defiderio fatisf aciat abfolutofque domum dimittit. i

[ Graecum textum jam anté quoque adduxi. ]

De Oraculis autem Luciani tempore refponfa dantibus, prater ca quz tum ; quum de Delphico loqueremur , ex ipfo adduximus, videamus qux habeat 1. in Philopfeude fuo. 2. qux in Alexandro Pfeudomante. Quz in Dialogo Philopfeude nar- rat fub perfona Eucratis; quem ftrenué mentien- tem inducit, funt hzc fcquentia: *A 2? e» ApquAéxs di jxeeu cy MaAAa P uoo» Varspdia Agi uoi, v6 5. uo x xU ga YT (O» Vip Uy ikan y € d ilii eas "7v VHÍY erm. Cru UTE c» I PT eid» , D ZxHO7. cp Ile42 29:6. óz0TE p A "AIT is [I mm elxadi , dixxoy y) c» Ma^ AQ 77» ure». EiQasisuTw T: X) gAn)isut- 7! eed ,5À3 iege Cy pus «e TO borux eAvóddueY y oig ev Dylosspas ms. € T5 yes tóm a aca ml IleoQd- 79 , XqAU$ &y Exe ommodo c» TIU 99 a egg eg Ly Xxensue/d , xo i "m GEÀ TO, pi AAordus TET] TÀ Oto. Í

Ceterum que apud Amplilocbum audivi in M A L« LO, Heroe mecum diu differente , Deumque meis dé rebus covfulente , tum que ipfe vidi volo-volis referz re. Deinde ex ordiue tum que vidi iz Pergamo ,. tuni que audjvi in Pataris. Cum ex ZEgypto redirem dà« uum audiremque illud in. Mallo Oraculum. apertifftz mum frmulque effe cb veriffmum , e [ic evidenter rez ponía dare, ut ad verbu vefpondeat iis quecungué Propbete quifbiam in fibedulam in[ivipta tradiderit ; ( NB.) rectà me fatfurum putavi, fi dum praternaz vizabam experirer Oraculum ,. Deumque de futuri 4uippiam con[ulerem, y

Regeret for(an Lector, Hiftoriolas in ifta Lueia- ni Dialogo contentas ftudio efle confictas ; ad deri: dendum Philofophos mendaces ac credülos eo«

S

fptits

9* DisskERTATt1:O PRIMA

rumque credulos difcipulos ac fequaces: aut fi re- vera narratz fuerint ; faltem eum in finem huc ad« duci à Luciano , ut pro ridiculis mendaciis à corda- tioribus rideantur. Sit ita. At quis credat etiam il- lud in iis cffe confium , talia tum temporis fuifle Oracula? Certéin hiftoria Alexandri, quz & mi- hi & aliis pro vera Hiftorià, nec fine juftis caufis; habetur , etiam de Malle ; de Clero & de Didy- mis idem afferit, que de Pergazo, Didymis, &c. Philoftratus & D:o & Plutarchus diverfis tempo- ribus , ac de diverfis temporibus tradunt ; hoc modo:

' Eqd!is à 786 c» KAzeo» E Aldo peus x Ma2Ad , x euiss xiu$ms m 7H «paio «ovn TUOT Q^usc euiHs Umctésro , zoAAss 'Í qup)moyTUY quem» eig odTES Aa , &C.

Porró cim non ignoraret , qui in Claro , in D y p v- MIS; MALLOQUE refponja dabant , ipfos quo» que buju[madi quádam arte celebres baberi , ees fibi red- debat amicos , viiffis ad eos plerifoue con[ultoribus , bis verbis , &c. ;

At xezs/e,t illud in Mallo non folum Commo- di ztate ; adeóque & Luciani, fed & ipfius Dio- nis, ( qui ufquead Alexandri Severi annum octa- vum , quo ipfe fecundó Conful fuit, Hiítoriam fuam protraxir, in eoque finiit ) Oracula reddi- diffe, ex hifce ipüus verbis; lib. 72. contents; tnanifeftum eft :

'"Eev c» MaAAG ziAd d Kouxlos " AvQ:Aey s XP eA € xcd 9! ege uv, Goes d € d Xibro» 6 2]à vos- [uM cé» iónAurt. IYoudvov 49 nj Dx Cy: 24"y Q7 0o aUo P ego vms »zvmioov ;, € Aény ve eby domm. gk t9/ov Qu To. gvM ee AG , TU mule, CU e ain T OKIAU az, " AY 7t eX TÉ« qc 4ÓXAQUe wu? B Keopgeds, 06 uU TORUTE — T Hegx^im dQuAuet , fó7D Qyx avofóvus , wcrtp € o | Hgg.sA A7* inum, ey iste Tg; Ve OT Hoss Egi Teu

92s

D$ ORÁÀACUvELiIX $9 $0: e nir Denise Gus 2nmviLoq (35 9 6i KivivriAtet. amy prine ) D v Xifn $5 72ym , x diens dor g xperi o».

Eft Malli , quod e(t! oppidum Cilicie , Oraculum Am philocbi , quod per fomnia con[ulentibus refpondet. 1d Sexto quoque re[bonum dedit ; quod ille piciurá bujuf- 3modi expref[rt. Picfus erat in tabella puer , à quo dud férpentes [uffocabautur : Itemque leo Einnulum perfe- queus. Quamvem egoquum effem in Cilicia cum parre , qui ei Provincie praerat» mom autó potui conjicere 5 quam fratres à Commodo , qui Herculem poflea imita- zus eff , quodanimodo [uffocatos iutelligerem; Ut Hercus lem infantem adbuc , memori proditum eft. [erpeutes à Tunone immiffos [uffocaffe. ( Quintil euim fuffocati funt) jamque Sextum fugere, quem viriLus potior Com 770dus per [equeretur. (

De 3e»engia feu «xvreio Jovis Nicephori, hac fequenua tradit /Elius Spartianus in vita Hadriani : Quo quidem tempore, quum [ullicitus de. Imperatori evza fe judicio V YR GILIANAS SORTES coz fleret.

Quis PROCUL ILLE AÜTEM RAMIS

INSIGNIS OLIv.&, SACRA FERENS? NOSCO CRINES I N- CANAQUE MENTA,

REgcG1s RoMANI, PRIMAM QUI LE: GIBUSURBEM

FuNDAviIT, CURIBÜs PARVIS ET PAUPERE TERKAj

Missus rN IMPERIUM MAGRUMJ CUI DEINDE SUBIBIT:

Sors excidit : Quam alii ex Sibyllinis ver [ibus ei pro- eniffe dixerunt. Habuit autem pre [umptionem impes rii mox futuri ex F ANO quoque N 1CEPHOR f

G ài Jovi

100 DissERTAT 10 PRti1MA

jJovrs manante reffosfo, quod 24pollouita Syris Platonicus libris [uis indidit. '

Advocemus huc quoque lapidem illum five ta- bellam marmoream , quz putatur olim ftetifTe in "Templo ZEfculapii ; quod fuit in Infulà Tiberina intra urbem Romam , quam in Thefauro fuo; pag. 71. reprzefentat Gruterus. Que opinio fi vera . fit ( verifimilis fallem eft; quod ca Roma inven- ta ibi in aedibus Maffxanis fervetur: INam & in Intula Tiberina 7Efculapii fuiffe 'T'emplum cun- Cis notiffimum eft ) verum etiam eft, ad illud uf- que ( Ántoninorum tempus, ( NB.) iz ipía quo-

ue urbe Romá per /Efculapium , (feu potius ipfius feucbené Antiftites) reddita fuiffe Oracula.

"Tabellam iftam , feu potiusfragmentum tabellze, ( quod abunde poteft ex forma iplius apud dictum Gruterum reprefentata; nam & caput, & cauda, uti videtur, ip(idefunt) huc adduco: Literarum formam, quz fingularis admodum eft , ut & tabulze feu fragmenti formam, curiofus Le&or videat apud ipfum Gruterum. 'Avrazs vae $utggas Vento lvi m- QA.à tyenug mon iUe» Vr. ..... 699v opto € reo - ew em) Dm) 9 dvEug A0, Emi 20 20 ssgàv xp Ou Tg 7tYTE Qux15AS Hmm S Bua T Gr Kg donM Tl» xüce Uri 85 idis dnas x óg9oy axieAcpe S Onus 7um- eisarO» "^ Uy x, o 99 IM D (aru 2otriu Dfpiove &ri $ exexcd Zu» Avmyt.

Auxio WNUpe dx à € & mici, a MAUS CrnyTOg GY)pe- v4 Dxprugnae 0 Os DU € ox S reGuug coa TEÉ- Oco» € utr obs evaQuoacag 1; Unldveq Ez và. apo € ieu?" »gà nno cia D EUTET. T2 OG € à Mag» cv- ytaeín eu TU.

Ai«9e «ya Qtegyt; IL &Qi^ mcd o "TD 7I TUS PE TW EX pr grae 6 sog £AÓv D cx $9 ceA- uuu Goa TT $095 Ax € Qa'yeiy pO) jui Emi qeeis puteus € iru xe EA- Jy 0 9 ait 40 zet eA het» nd eulx i OQ» eunt ze pt oto T

Ova-

DEO mA4cvrri IOI OvaAeelp 'Aaea sQumatw moQAa (puo mst) à Oros tA0Zy € AxGar eA A3 i£ AAcxTQvoVO- AdUxs pU utut Oe X) 4o»veís cusTeAN/o Y) Uri qe&s qutoys riy locu Urri 186 6Q7 Augus , € exiGAcpo x £4 AvOty X) dU et pA I TRY ày-

Addam hic & verfionem quz ibi quoque affer- tur à Grutero:

llli ipfis diebus Cajo cuidam ceco ,' Oraculura reddi- dit. Veniret ad [acrum altare, c genua flecteret ; à parte dextrá , veniret ad levamy, eb poneret quinque digitos fuper altare 5. Cv elevare? manum C poneret fu- per proprios oculos. Et rectà vidit , populo praefeute , et congratulaute quod grandia miracula fierent [ub Ip:pe- ratore uofftro Antonino.

Lucio affocfo lateris dolore , € defferato ab omni- bus bominibus , Oraculum reddidit Deus , "veniret ex tribomo tolleret cinerem ). e und cum vino com- mifceret qb poneret [upra latus. Et comvaluit c pu- Lblicà gratias egit Deo, Qv populus cougratulatus eft Jl.

Sanguizem removenti "Tuliano de/berato ab omnibus bominibus , e Oraculo refpondit Deus, veniret có ex tribemo caperet nucleos pini ,. qb» comederet , uza cum aielle , per tres dies : à» convaluit C veuiems publice gratias egit , pra[eute populo, &c.

Dubitare quis po(let , eo quod lingua Graeca de- dicata fit hzc infcriptio, an Rom pofita fuerit ; an vero non potius videatur ex Gracia vel Afia eo eam fuiffe deportatam : cum omnes fere infcriptio- nes per [taliam atque omnes alias Provincias (Grze- cià folàüm , iifque regionibus quz communi ; cum Grecià idiomate uterentur, exceptis) LinguàLa- tinà confpiciantur conícriptz. Cujufmodi fcrupu- lo; fi objiciatur, removendo , rcgerere po(fim , quod multa alize Inícriptiones & Rom & pluri- bus aliis per Italiam locis teítentur ; etiam ab ipfis

G 3 Ro-

102 DissgR TAT10 PRIMA

Romanis atque [talis fxpe tales pofitas fuiffe In- ícriptiones.

Hocque abunde patere, cuivis manifeftum fieri queat nuda infpe&tione T'hefauri Gruteriani ; mul- tifque per Italiam aliaque Provincias exftantibus monumentis. Verum quidem eft , occafione fta- tuarum , aliorumque publicorum monumentorum multas quoque, imo plurimas , Infcriptiones eo fuifle deve&tas; Sed de Epitaphiis ; tabellis voti- vis vel Eucharifticis fimilibufque id mihi non veri- fimile fir. Adde quod & Orthographia ( uti & li- terarum forma ) fzpe non nimis Grzca, imo in multis vitiofa , magis teftetur (culptorem , aut non; gut parum , Grece peritum. Sed tamen Lectori meo heic judicium liberum relinquo.

Tranfeamus igitur ad T'ertullianum qui fub Se- veri atque Antonini Caracalle vixit ac fcripfit Imperio. Isautem ita libro de anima cap. 46. Naz ( Oraculis boc genus flipatus eft Orbis: ut "wpbia- vai apud Oropum , "Ampbilocbi apud Mallum , Sar- pedouis in Troade ,. "Iropbouii im Bwotiá , MMopfi in Cilicia, Hermione in Macedonia , Pafipbae in La- conica.

De Caracalla Herodianus lib. 4. hzc fequentia habet: ITegaspoo te (e y à, Móvoy mi e )paimuy Try "DIM fO:Aev , aD Xp m Sc Tt wgd Quai 7roAvrrQUy- pr en. &cTt Tug um ]éow» es igneuAduo ; z"m- 91eAUyTE. 7FU YTUY C9 Qo eim » 755 TE gra, VoL o )6y uo Ss X &seouus Tt *94 ÜOyTwe ETE TIU TETU xa) W)ds &U Ty iAavjzyt m. alu) onec ql Óaixsuntey. Nam quum [uapte matura curiofror effet , uou bominum mo- do res cognofcere fl'udebat , [ed Deorum Duemonumque etiam rimari arcana : metuque [emper in[idiarum , nullis non Oraculis incubabat | vel , quod hic magis 3d verbum , magifque appofité ad rem , omuia fre- quenter con[ulebat Oracula | etiam accitis undique ma-

E^»

| B AEoD.R.4-cou Lo 3€ s ADR

gis "Aflrologis, atque arufpicibus , nullo plaue prate- rito qui buju[inodi fallacias profiteretur.

Dion. Caffius veró de eodem :

Toixgre «pA Thu (uA muy ADaLegdpeas fÜpacn 5 Avaoyi v» 9? e TO &Xeg Te). cono» $9 afa auTS LEUTE T4 S Üwoge xAxcd wa(Aemoógdor € € zw»^uxs cto E seus £Qevtugr "D «Eos ey pss apny, Hac igi- tur inmi[eram 4lexaudriam perpetratt Aufouia fe- Ya. Sic enim uominavit eum clau[ula Oraculi de ipfo dati. Quamvis bujus Oraculi pretextu, zultas , quafi boc in lucem primi protuliffent , occiderit.

De hoc Caracalla Cxare idem quoque Dio :. E- 7604 3 Gme es uox qo Am ATO y C quA o out To Tho Qu- vla xgo» lut Vpenkt o € mio xsyenepudiuévra, qgézre» nva qw cup enazi dua eu TU Choice ovarsp «94 0 Zdog à L4AQ« dvo «2. Corp D» C c) 7Ó/ " ATTI Jes d$ Xogies Du oid O-* x y) cud /O» rd X.G4om e3Tto9r ideié)óyn tm , vw t7 qUUU TU, eig ad y

OU prr x x£OaA Lo ixiAO- Aü mpaexcog ird

"Aeei 3 Cayo » SEpv6v 3 IHecadwew. C

Ka MET qUAVTU, Ql ToX Q9 TU CA jJhodoo eic Aenidpd

7

Oix(O- d ew 7s Biss TtH Py enum Ov.

Sed cum non multo poft occifus effet , atque bunc fermo- zem mecum babuiffet po[lremum ,. illum vaticinatum effe quodammodo , ac futura predixiffe exiflimavi , non aliter quam Jovem qui Belus coguominatus , coliturque -"Apames civitate Syrig. Nam is Severo, cum adbuc vitamprivatam ageret , bos ver[us dixerat :

Os ocuLosQUE Jovi sIMILISQUI FULMINA TORQUET

Er MagTi LaATUS ET NEPTUNO PECTOR A. :

G 4 Eidem-

£04. DisscR TATIO PRIMA KEidemque poft Imperatori fado ,. ve[pondit confu-

lenti PER SANGUINEM TIBI UNIVERSA IBIT DOMUS.

In quibus Oraculis fpecimen videmus & Home- ricarum & e T'ragicis petitarum Sortium : de qui- bus poftea latius.

De